Su Politikaları Derneği (SPD) Melen Barajı İçin “Teknik Değerlendirme Notu” yayınladı

ANKARA-TÜHA HABER / Su Politikaları Derneği’nce (SPD), Melen Barajı’nın Son Durumu Üzerine Teknik Değerlendirme Notu yayınlandı.

(TÜHA) TÜRKUAZ Uluslararası Haber Ajansı’nın edindiği bilgiye göre, Melen Barajı’nın Son Durumu Üzerine Teknik Değerlendirme Notu,  Su Politikaları Uzmanı SPD Başkanı ve İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü (İYTE) Öğretim Görevlisi Dursun Yıldız tarafından hazırlandı.

Melen Barajı hakkında bilgi veren Dursun Yıldız, Büyük Melen Çayı’nın üzerinde inşa edilen Melen Barajı’nın yıllık su potansiyelinin 1 milyar 700 milyon metreküp olduğunu belirterek, İstanbul’a bu suyun 1 milyar 77 milyon metrekübünün içme ve kullanma suyu olarak aktarılması planlandığını  ve diğer bir deyimle ,yıllık ortalama debisinin 50 metreküp/saniye olan Melen Çayı yıllık ortalama debisinin ise 34 metreküp/saniyesinin İstanbul’a aktarılmasının planlandığını ifade etti.

Melen Barajı Drenaj Havzası

Melen Barajı’nın tamamlanmış durumu hakkında bilgi veren İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü (İYTE) Öğretim Görevlisi Yıldız, Melen Barajı’nın Melen Çayı’nın denize döküldüğü yere 7 km uzaklıkta bulunduğunu hatırlatarak, Baraj alanında çayın drenaj havzasının 2.371 km², silindirle sıkıştırılmış beton dolgu tipinde yapılan barajının, temelden yüksekliğinin 124 metre, tabii zeminden yüksekliği 99 metre, barajın kretinin ise 944 metre olup tabanının da 105 metrelik bir genişliğe oturduğunu açıkladı.

Dursun Yıldız, Barajın göl hacminin 694 milyon metreküp olup, Melen Barajı’nın hizmete girmesiyle İstanbul’un mevcut su kapasitesinin de yüzde 77’si kadar ilave bir su kaynağını İstanbul kazanmış olacaktır. DSİ tarafından verilen bilgilere göre Barajın inşaat maliyeti 2018 yılı fiyatlarıyla 647 milyon lira olup, kamulaştırmaya ise 845 milyon lira ödendiğini bildirdi.

Melen Barajı’nın son durumu

İstanbul’a su temin edecek olan Melen Projesi’nin 2019 yılında tamamlanması gerekirken, ancak gövde aksı boyunca zemindeki farklı oturmalardan dolayı
gövdede çatlaklar oluştuğuna dikkat çeken Yıldız, “Bu nedenle barajda su tutulmasından vazgeçilmiştir. Bunun üzerine DSİ önce bu çatlaklarla ilgili olarak yurtdışından müşavirlik hizmeti almıştır. Buna dayanarak da DSİ yurtiçinden bir Müşavirlik Mühendislik firmasına barajla ilgili güçlendirme projeleri hazırlatmıştır” dedi.

Melen Barajı’nın Güçlendirme Projesi

“DSİ yeni inşaat işini de bu projeye göre 28 Şubat 2020’de ihale etmiştir” diye konuşan Dursun Yıldız, Şartnamede yeni bir baraj şeklindeki güçlendirme yapısının yer tesliminden itibaren 1000 gün içinde tamamlanacağının belirtildiğini, DSİ’nin Müteahhite yeni inşaat için yer teslimini 1 Haziran 2020 tarihinde yaparak, 1 Haziran 2020’den itibaren hesaplanacak 1000 günlük sürenin de, Şubat 2023’de sona erdiğini hatırlattı.

(İYTE) Öğretim Görevlisi Yıldız, “Halen bu sürenin yarısı aşılmış olup inşaata başlanmamıştır. Güçlendirme işinin kalan 500 günde tamamlanmasının mümkün olamayacağı değerlendirilmektedir. Ayrıca güçlendirme projesinin uygunluğu da uzamanlar arasında tartışma konusudur. SPD Hidropolitik Akademi’nin uzmanları da dahil birçok uzman Melen Barajı’nın bu yeni güçlendirme projesinin sorunu çözeceği konusundaki kuşkularını dile getirmiştir” dedi.

Sonuç olarak; Melen Barajı’nın 2019 yılında işletmeye alınamamasının İSTANBUL’un SU TEMİN PLANI’nı bozduğunu ifade eden Dursun Yıldız, Ortaya çıkan yeni durumun ise İstanbul’un Kaliteli Su Temini Güvenliğini riske soktuğunun altını çizdi.

Melen Barajı Gövdesinde Tesbit Edilen Çatlaklar

(İYTE) Öğretim Görevlisi Yıldız, şunları söyledi:

“Melen Barajı’nın Aks Yeri Jeolojisi ve Zemin Güçlendirme İhtiyacı Melen Barajının 2007 ‘deki ilk projesinde baraj tipi Kil Çekirdekli Kaya Dolgu iken daha sonra inşaatın daha hızlı ilerlemesi için Silindirle Sıkıştırılmış Beton Baraj tipine dönüştürülmüştür. Ancak Barajın yeni beton gövdesinin oturduğu temel zemininde bu tipin ihtiyaç duyduğu çok kapsamlı sondajlar ve zemin emniyeti incelemelerinin eksik yapıldığı ileri sürülmektedir. Bu durumun ortaya çıkartacağı sakıncaların Müşavirlik firması tarafından DSİ Bölge Müdürlüğüne iletildiği ancak dikkate alınmadığı da iddialar arasındadır”.

SPD Proje ve Müşavirlik Merkezi’nin Önerisi 

Dursun Yıldız, SPD Proje ve Müşavirlik Merkezi olarak, bundan yaklaşık 1 yıl önce konuyu değerlendirip önerilerde bulunduklarını söyledi. SPD Proje ve Müşavirlik Merkezi’nin öneri şöyle:

• Baraj gövdesinde çatlakların oluşmasından sonra Melen Barajı’nın aks yeri jeolojisi ve zemin emniyeti konusunda yapılan teorik incelemeler temel zemininin
  güçlendirilmesi gerektiğini ortaya koymaktadır. Bu güçlendirme çalışmasında öncelikle zeminin konsolidasyon enjeksiyonunu alış yapıp yapmayacağı belirlenmeli.
• Zeminin istenilen alışı yaptığı tespit edildikten sonra, eğik enjeksiyonlarla mevcut baraj gövdesi zemini konsolide edilerek güçlendirilmeli, baraj çatlakları da uygun
  malzemelerle kapatılmalıdı.
• Zeminin alış yapmaması durumunda ise derhal yeni bir aks yeri tespit edilip yeni bir dolgu baraj tipine geçilmesi zorunlu.

“Özet olarak; mevcut temel zemininin güçlendirilmesi ile ilgili daha detaylı incelemelerin ve çalışmaların yapılması öncelikli görünmektedir” diyen Yıldız, bu çalışmalar
tamamlandıktan sonra Melen Barajı’nda yeni ihale edilen güçlendirme yapısının gerekli olup olmadığının yeniden değerlendirilmesinin uygun olacağını aktardı.

Melen Barajı’nın işletmeye alınamamış olmasının bazı sonuçları ve öneriler

Melen Barajı’nın tamamlanmasına rağmen henüz işletmeye alınamadığına dikkat çeken (İYTE) Öğretim Görevlisi Yıldız, DSİ tarafından güçlendirme projesi hazırlatılıp inşaat ihalesinin yapılmasına rağmen halen inşaata başlanmadığını ve  bu durumun İstanbul’un Su Temini İşletme Programını değiştirdiğini açıkladı.

Dursun Yıldız, Melen Barajı’nda suyun henüz depolanamaması nedeniyle İstanbul’un su temini güvenliğinin sağlanması için ilave pompa istasyonları yapıldığına değinerek, 2020 yılında Melen 1 ve Melen 2 regülatörlerinden İstanbul’a 372 milyon m3 su pompalandığını, Melen Barajı’nın güçlendirme inşaatının başlaması halinde, bitirilmesine kadar geçen süre boyunca suyun Melen 1 ve Melen 2 Regülatörlerinden alınmaya devam edileceğini ifade etti.

Yıldız, bu durumda günde yaklaşık 700 000 m3 suyun toplam yaklaşık 300 m3’nün pompaj yapılarak Avrupa yakasına iletilmesi işlemi nin de süreceğini belirtti.

Melen Regülatöründen Su Temininin Şeması
• Melen Barajı sorunu nedeniyle bu işletme koşullarının sürmesi bu miktardaki suyun birim maliyetine önemli bir enerji maliyeti yükü bindirmektedir. Melen Barajı’nın işletmeye alınması durumunda bu maliyetin en az üçte bir oranında azalması mümkün olacaktı.
• Ayrıca Melen Barajı işletmeye alınmış olsaydı elde edilecek hidroelektrik enerji pompalarda kullanılarak suyun enerji maliyetini azaltacaktı.
• Melen Barajındaki problemin çözümünün ötelenmesi TL’nin değer kaybediyor olması nedeniyle inşaat maliyetini de arttırmaktadır
• İlave pompa istasyonlarının tamamlanmasına rağmen Baraj olmadan Melen sisteminden yılda 400 milyon m3 ‘den daha fazla suyun çekilemiyor oluşu, kurak bir dönemde İstanbul’u kalitesi çok düşük Sakarya nehrinin sularına mahkum edecektir.
• Melen Barajı konusundaki belirsizliğin sürmesi, İstanbul’un Su Temini Güvenliğini su kalitesi açısından riske sokmaktadır.
• İhalesi yapılmış olan güçlendirme projesine uzun zamandır başlanmamış olması, ilgili çevrelerde başlangıçtan itibaren projenin hatalı olduğu ve gerekli tedbirlerin alınmadığı konusundaki düşünceleri arttırmaktadır.
• Melen Barajı, Büyük İstanbul İçme Suyu Projesi Melen Sistemi nin çok önemli bir halkasıdır. Bu proje kapsamındaki üç adet isale hattı, arıtma tesisleri ve boğaz geçişi tüneli gibi diğer bölümler tamamlanmıştır. Hatta Kağıthane ilçesine kadar getirilen Melen suyunun Avrupa Yakası’nın batısına kadar iletilmesi ve şebekeye entegresi için tünel inşaatı da sürmektedir.

• Bu durum, Büyük İstanbul İçme Suyu Projesi Melen Sistemi’nin sorunsuz bir Melen Barajına olan ihtiyacını öne çıkartmaktadır.
• Bu ihtiyaç doğrultusunda hareket edilecekse en uygun yerde yeni bir Melen Barajın yapımı alternatifi de hızla değerlendirilmelidir.
• Melen Barajının yapımından vazgeçilip, Melen 1 ve Melen 2 Regülatörleri ile su teminine devam edilmesi durumunda, İstanbul’un Avrupa Yakasının su talebinin yeni bir planlama yapılarak, yenilikçi bir su yönetimi anlayışı ile alternatif su kaynaklarını da dikkate alarak temini hususu da incelenmelidir.
• Melen Barajında ortaya çıkan sorun, İstanbul Su Temini Sisteminin ve İşletme Planının kısa ,orta ve uzun vadeli olarak yeniden ele alınmasını gerekli
kılmıştır. Bu durum hazırlanmakta olan İstanbul Su ve Kanalizasyon Master Planı kapsamında detaylı olarak incelenmelidir.

HABER : Ataner YÜCE

[TÜHA Haber Ajansı, 13 Kasım 2021]