Analiz: Finlandiya ve İsveç’in Muhtemel NATO Üyelikleri (1)

ANKARA – TÜHA HABER / SETA bağımsız, tarafsız düşünce ve yayın kuruluşu, Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı Araştırmacı – Yazar Rıfat Öncel, ‘Finlandiya ve İsveç’in Muhtemel NATO Üyelikleri’ konusunda bir analiz yaptı.

Araştırmacı – Yazar Rıfat Öncel, bu analizinde Finlandiya ve İsveç’in muhtemel NATO üyelikleri ve üyeliklerinin muhtemel sonuçlarını ele aldı.

Rusya’nın NATO genişlemesine tepki olarak başlattığı Ukrayna’yı işgal girişimi uzun süredir askeri bir ittifak içine girmekten sakınan Finlandiya ve İsveç gibi ülkelerde İttifaka katılım yönünde güçlü bir uzlaşı ortaya çıkardı.

Soğuk Savaş sonrasında gerek birbirleriyle gerekse ABD ve NATO ile ilişkilerini derinleştiren Finlandiya ve İsveç’in önümüzdeki iki aylık süreçte İttifaka üyelik başvurusunda bulunmaları bekleniyor.

Bu durum NATO ile Rusya arasındaki sınırları yaklaşık iki katına çıkaracakken aynı zamanda İttifakın kuzey kanadında sağlam bir hattın da ortaya çıkmasını sağlayacak.

Tarihsel olarak NATO’nun genişleme süreçlerini destekleyen Türkiye’nin söz konusu ülkelerin İttifaka kabullerine sıcak bakması ise olası…

GİRİŞ
Rusya’nın Ukrayna’yı işgal girişiminin ortaya çıkardığı en önemli hususlardan biri uzun süredir askeri ittifaklara dahil olmaktan kaçınan bir savunma ve güvenlik politikası izleyen Finlandiya ve İsveç’te ortaya çıkan strateji değişikliğidir.

Söz konusu ülkeler askeri bir ittifaka bağlı olmamayı gerek kendi ulusal güvenlikleri gerekse bölgesel istikrar için daha verimli bir seçenek olarak görmüştür. Bu anlamda askeri bakımdan taahhüt altına girmeme prensibinin ülke savunmalarına etkin bir şekilde hizmet ettiğini düşünmüştür.

Bu bakımdan henüz birkaç ay önce Ocak 2022’de Finlandiya Başbakanı Sanna Marin’in iktidarı döneminde NATO üyeliğinin oldukça zayıf bir ihtimal olduğunu belirtmesi anlamlıdır.

Finlandiya ve İsveç Soğuk Savaş sonrasında 1995’te Avrupa Birliği (AB) üyesi olmuş ancak NATO’ya katılmamıştır. Yine de her iki ülke; NATO ve özellikle ABD ile güçlü ilişkiler tesis etmiş, ortak tatbikatlara katılmış ve aynı zamanda İttifakın operasyonel planlamalarına dahil olmuştur.

Söz konusu iki ülke; Avustralya, Gürcistan, Ürdün ve Ukrayna ile birlikte NATO’nun geliştirilmiş fırsatlar ortağı statüsünde olup birlikte çalışabilirlik girişiminin ortaklarıdır.

Genel olarak Finlandiya ve İsveç’in NATO’ya en yakın ittifak dışı ülkeler oldukları değerlendirilmektedir.

Rusya’nın 2014’te Kırım’ı işgal ve yasa dışı ilhakı ile birlikte tehdit algılamaları artan Finlandiya ve İsveç’te, Rusya’nın Ukrayna’yı işgal harekatına başlamasıyla birlikte savunma doktrinlerinde ciddi bir değişime gitme zamanının geldiğine dair bir uzlaşı sağlandığı görünmektedir.

Diğer bir ifadeyle İsveç Başbakanı Magdalena Andersson’un belirttiği gibi 24 Şubat öncesi ve sonrası tamamen iki farklı güvenlik ortamıdır.

Bu anlamda NATO üyesi olmasalar bile Finlandiya ve İsveç, Ukrayna’ya ciddi manada silah ve gıda yardımında bulunmaktadır. Bunların arasında binlerce tanksavar ve taarruz tüfeği de yer almaktadır.

Gelinen aşamada iki ülkenin gerek siyasi partilerinde gerekse halk tabanlarında NATO’ya
katılıma dönük destek hiç olmadığı kadar yüksek bir seviyeye ulaşmıştır.

İttifak politikaları bakımından birlikte hareket etmek isteyen Finlandiya ve İsveç’in Mayıs-Haziran arasında resmi başvurularını yapmaları beklenmektedir. İlk başvuruyu Finlandiya’nın gerçekleştireceği değerlendirilirken İsveç’in de bir ay içerisinde onu takip edeceği düşünülmektedir.

MUHTEMEL NATO ÜYELİKLERİ
İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Finlandiya ve İsveç, savunma ve güvenlik politikalarında tarafsızlığı
benimsemiş, Soğuk Savaş boyunca da herhangi bir ittifak taahhüdü altına girmemiştir. Soğuk Savaş
sonrasında ise tarafsızlık sürdürülse de ABD ve NATO ile ilişkiler ilerletilmiştir.

Halihazırda Finlandiya ve İsveç NATO’nun en yoğun şekilde ortaklık geliştirdiği ülkelerin başında gelmektedir. Finlandiya ve İsveç’in NATO ile çok yakın ilişkileri olsa da bu durum söz konusu devletlere
güvenlik garantileri sağlamamaktadır.

NATO’nun özünü teşkil eden ve ortak savunma ilkesini temel alan beşinci maddesi yalnızca üye devletler için geçerlidir. Dolayısıyla Finlandiya ve İsveç’in bir saldırıya uğramaları durumunda NATO güvencesi elde etmeleri için üye olmaları gerekmektedir. (Devam  edecek)

***

Rıfat Öncel

[TÜHA Haber Ajansı, 08 Mayıs 2022]