AK Parti ve Türkiye’nin Dönüşümü

Kitapta AK Parti ve Türkiye’nin dönüşümü, bütüncül bir bakış açısıyla ve çok boyutlu bir yaklaşımla alanda uzman akademisyenler tarafından derinlemesine analiz edilmektedir.

TÜHA / TÜRKUAZ İnternational News Agency

Türkiye’nin saygın, bağımsız, tarafsız düşünce ve yayın kuruluşu olan SETA Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı tarafından hazırlan iki ciltlik “AK Parti ve Türkiye’nin Dönüşümü” adlı eserin editörlüğü, SETA Genal Kordinatörü Prof. Dr. Burhanettin DURAN, SETA Siyaset Araştırmaları Direktörü Doç. Dr. Nebi MİŞ ve İstanbul Medipol Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi öğretim üyesi ve TBMM 28. Dönem Adalet ve Kalkınma Partisi Malatya milletvekili Prof. Dr. Abdurrahman Babacan tarafından yapıldı.

Türkiye’de çok partili hayat 1908’de başladı. 14 Mayıs 1950’de yapılan seçimlerin ardından demokrasiye geçildi. Demokrasinin başlamasının akabinde Demokrat Parti’nin (DP) üç dönemli iktidarı cunta darbesi ile sonlandırıldı.

DP’den sonra 2000’lere kadar hiçbir parti üç dönem kesintisiz iktidara gelmedi. Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti) 14 Ağustos 2001’de kuruldu. Kurulmasının üzerinden on dört ay geçmesinin ardından 3 Kasım 2002’de yüzde 34,3 oy oranı ile tek başına iktidara geldi. 2023 seçimlerine gidildiği bir dönemde AK Parti, yirmi bir yıldır kurucu lideri olan Recep Tayyip Erdoğan ile yani aynı liderle kesintisiz iktidarını
sürdürmektedir.

Yirmi bir yıllık iktidar döneminde AK Parti; genel, cumhurbaşkanlığı, başkanlık, yerel seçimler ve referandumlarla birlikte on beş farklı seçimi arka arkaya kazandı. Bu seçimlerin hiçbirinde ilk seçimlerde elde ettiği oy oranının altına düşmedi. Seçimlerin azımsanamayacak bir kısmını yüzde 50’nin üzerinde oy oranları ile kazandı.

2002 seçimlerinde Parlamentoya AK Parti’nin yanında girebilen tek parti Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) idi. Söz konusu seçimde CHP’nin neredeyse iki katına yakın oy oranına ulaşan AK Parti, bütün seçimlerde en yakın rakibi ile arasındaki oy farkını korudu. Bu gerçeklikler ve seçim başarıları dikkate alındığında AK Parti Türk demokrasi tarihinde istisnai bir partidir.

AK Parti’nin bu istisnai durumu üzerinden uzun dönemli iktidarını mümkün kılan farklı dinamikler söz konusudur. Bu dinamikler önem derecesine göre de bir sıralamaya tabi tutulabilir. Ancak önem derecesinden bağımsız olarak bir sıralama yapıldığında uzun bir listenin ortaya çıkacağı kuşkusuzdur.

Kitabın editörlerinden Nebi Miş’in bu kitaptaki makalesinde dile getirdiği hususlardan hareketle şöyle bir liste yapılabilir: karizmatik siyasi liderliğin etrafında AK Parti seçmeninin konsolide olabilmesi; AK Parti’nin siyasetin ve sosyolojinin değişimine göre taban eğilimlerinin hassasiyetlerini, taleplerini ve beklentilerini iyi takip etmesi; yine değişen şartlara ve zamanın ruhuna göre farklı grup çıkarlarını uzlaştırabilmesi; yatırım, hizmet ve eser siyasetindeki başarısını her dönem sürdürebilmesi; bazı iktidar dönemlerinde sorunlar oluşsa da başarılı sosyal ve ekonomik politikalar, reform siyaseti ile vesayeti tasfiye ederek hak ve özgürlükler konusunda uzun yıllar bekletilen ya da ertelenen sorunları çözmesi; krizlerle mücadele ve karşısına çıkarılan direnç siyasetini etkisiz hale getirebilme başarısı; siyasal öğrenme becerileri geliştirerek değişimi yönetebilmesi; başarılı dış politika pratikleri; parti siyasetinde elit değişiminin büyük kopmalara ve krizlere yol açmadan yönetilebilmesi…

Bu konuların bazıları alt başlıklara ayrılabilir. Hatta bazı konuların dönemsel olarak AK Parti’nin seçmen desteğini düşürdüğü de iddia edilebilir. Ancak bu listenin yirmi bir yıllık iktidar döneminin tümüne bakılarak değerlendirilmesi gerekmektedir. AK Parti’nin söz konusu başlıklar üzerinden tek tek analiz edilmesi, Türkiye’nin 2000 sonrasında yaşadığı değişim ve dönüşüme de ayna tutulması anlamı
taşımaktadır.

AK Parti bir taraftan birçok alanda Türkiye’yi dönüştürürken aynı zamanda hem kendisi dönüşmüş hem de diğer siyasi yapıları dönüşüme zorlamıştır. Değişim ve dönüşümü merkeze koyduğumuzda AK Parti’nin politikalarından ve iktidar pratiklerinden söz etmiş oluyoruz.

Bu kitabın konusunu en genel anlamda “AK Partili” ya da “Erdoğanlı yıllar” oluşturuyor.

Kitapta, AK Parti iktidarlarının icraatları ve politikaları farklı başlıklar üzerinden ele alınıyor. İki cilt halinde hazırlanan kitabın birinci cildinin ana başlıklarını “siyaset” ve “dış politika” temaları oluşturuyor.

İlk ciltte, siyaset bölümünün içeriğinde; AK Parti’nin uzun dönemli iktidarını mümkün kılan dinamikler, seçimler, kimlik ve ideoloji, demokratikleşme, reformlar ve vesayetle mücadele, hak ve özgürlükler alanındaki gelişmeler, kamu yönetimi ve yerel yönetimler gibi farklı konular alanında uzman akademisyenler tarafından yazıldı.

Bu bölüm aynı zamanda küresel ve bölgesel meydan okumalar karşısında Türkiye’nin dış politikası, kapasite gelişimi, değişim ve dönüşüm temaları etrafında ele alındı. Bununla birlikte dış politika konuları tematik başlıkları içerecek şekilde ayrıntılı olarak kitaba dahil edildi.

Kitabın ikinci cildinin ana bölümlerini ise “toplum” ve “ekonomi” başlıkları oluşturuyor. Bu iki ana tema etrafında şekillenen kitabın içeriğinde sosyal politikalardan kadın ve aileye; sağlık ve eğitimden kültür ve şehirleşmeye; tarım, enerji, sanayi ve teknolojiden kalkınma ve büyük yatırımlara kadar yine birçok başlık yirmi bir yıllık AK Parti iktidarının icraatlarının bir envanterinin çıkarılması yaklaşımı üzerinden ele alınıyor. Aynı zamanda ekonomi politikaları ile ilgili hususlar küresel düzeyde yaşanan değişimleri de dikkate alarak karşılaştırmalı bir perspektifle analiz ediliyor.

Aslında bu kitabın ana temasını 2002 sonrasında Türkiye’de her alanda yaşanan “dönüşümler” oluşturuyor. Bu değişim ve dönüşümün temel belirleyicisinin AK Parti iktidarları olduğu dikkate alındığında, AK Parti ve Erdoğan siyasetinin temel belirleyici dinamikleri de bu kitabın içeriğine dahil ediliyor.

Kitapta sadece AK Parti dönemi, politika, icraat, kalkınma ve yatırım konularının envanterinin çıkarılması değil aynı zamanda siyasetin ve toplumun da dönüşümü merkeze alınıyor. Bu bağlamda AK Parti ve Türkiye’nin Dönüşümü kitabı, son yirmi bir yılı bütüncül bir yaklaşımla ve bir arada ele alması bakımından bu alandaki diğer çalışmalardan farklılaşmaktadır.

Prof. Dr. Burhanettin Duran
1993’te Boğaziçi Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü’nden mezun olmuştur. 1993-2001 arasında Bilkent
Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü’nde yüksek lisans ve doktora çalışmalarını tamamlamıştır. Çeşitli üniversitelerde görev yapan Duran, 2006’da doçent ve 2013’te profesör unvanlarını almıştır. Halen Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Siyasal
Bilgiler Fakültesi’nde öğretim üyesidir. Çok sayıda kitap ve dergide Türk düşünce tarihi, Türk dış politikası, İslamcılık, Avrupa,
demokrasi ve sivil toplum konuları üzerine Türkçe ve İngilizce makaleleri bulunan Duran halihazırda SETA genel koordinatörü olarak
görev yapmaktadır. Ekim 2018’de Cumhurbaşkanlığı Güvenlik ve Dış Politikalar Kurulu üyesi olarak atanmıştır.

***

Doç. Dr. Nebi Miş
Lisans (2003) ve yüksek lisans (2005) eğitimini Sakarya Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde tamamlayan Nebi Miş, doktorasını (2012) “Türkiye’de Güvenlikleştirme Siyaseti 1923-2003” başlıklı teziyle tamamladı. Doktora sürecinde bir yıl süreyle Belçika
Katholieke Universiteit Leuven’de araştırmacı olarak bulundu. Siyasal sistemler ve kurumlar, siyasi partiler ve seçimler, toplumsal yapı
ve oy verme davranışları, demokratikleşme, Kürt meselesi, sivil-asker ilişkileri, Türkiye’de güvenlik siyaseti, İslamcılık ve Ortadoğu’da
demokratikleşme konuları üzerinde çalışmaktadır. Ayrıca bu konularda İngilizce ve Türkçe makaleleri yurt içinde ve dışında farklı
akademik dergilerde yayımlandı. Miş, Demokrasi Nöbetleri: Toplumsal Algıda 15 Temmuz Darbe Girişimi, Türkiye’de Siyasal Sistemin
Dönüşümü ve Cumhurbaşkanlığı Sistemi, AK Parti’nin 15 Yılı: Siyaset, Turkey’s Presidential System: Model and Practices, AK Parti ve
Türkiye’nin Dönüşümü kitaplarının ortak yazar ve editörüdür. Halen Sakarya Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Siyaset Bilimi ve
Kamu Yönetimi Bölümü’nde ve Sakarya Üniversitesi Ortadoğu Enstitüsü’nde dersler vermektedir. Aynı zamanda SETA Siyaset Araştırmaları direktörlüğü görevini yürütmektedir.

Prof. Dr. Abdurrahman Babacan
Lisans ve yüksek lisans öğrenimini Marmara Üniversitesi İngilizce İktisat Bölümü’nde tamamladı. Aynı üniversitenin İngilizce
Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde doktora tezini hazırladı. Beş yıl Marmara Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları
Enstitüsü’nde araştırma görevlisi olarak çalıştı. 2019’da Siyaset Bilimi Ana Bilim Dalı’nda doçentliğini aldı. Halen İstanbul Medipol
Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi öğretim üyesidir. İyi derecede İngilizce ve Fransızca bilmektedir. Ağırlıklı çalışma
alanları Türkiye siyasi hayatı, Türk dış politikası, siyaset teorisi ve küresel siyasettir. Ulusal ve uluslararası makale ve kitap
bölümlerinin yanı sıra bu konularda yayımlanmış kitapları 11 Eylül: Tarihsel Dönüşümün Analizi (2011), Binyılın Sonu: 28 Şubat
(2012), Araf’ta Bir Toplum: Arakan (2013), Kuşku Çağından Uygar Barbarlığa (2014), 15 Temmuz: Geçmiş, Gelecek (2018) ve Piyasa
Aklı ve Yeni Muhafazakar Ahlak’tır (2018).