Emekli maaşı ve asgari ücret karşılaştırması | Grafik

Asgari ücret 2022 yılının ikinci yarısına göre yüzde 55 artarak 8 bin 507 liraya yükseldi. Benzer oranda zam bekleyen emeklilere ise yüzde 30 artış yapıldı. Resmi veriler emekli maaşının son 20 senede asgari ücret karşısında eridiğini gösteriyor. 

Uluslararası Haber Ajansı (UHA)’nın ‘EuroNews’ kaynaklı haberine göre, Ocak 2003’de en düşük emekli maaşı net asgari ücretten yüzde 47 fazlaydı. Ancak Ocak 2023’te ise en düşük emekli maaşı asgari ücretten yüzde 35 daha az.

Peki, en düşük emekli maaşı yıllar içinde nasıl değişti? En düşük emekli maaşının asgari ücrete oranı AK Parti hükümetleri döneminde nasıl düştü?

Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı verilerine göre Ocak 2002’de 4a en düşük emekli maaşı 216,4 lira idi. Bu dönemde net aylık asgari ücret ise 163,6 lira idi. Buna göre 4a en düşük emekli maaşı asgari ücretten yüzde 32 fazlaydı.

Ocak 2003’te ise 4a en düşük emekli maaşı 332 TL iken asgari ücret 226 TL idi. Buna göre 20 sene önce 4a en düşük emekli maaşı asgari ücretten yüzde 47 fazlaydı.

Ocak 2023’te ise aylık net asgari ücret 8 bin 507 lira oldu. 4a en düşük emekli maaşı ise 5 bin 871 lira. Buna göre 4a en düşük emekli maaşı asgari ücretten yüzde 31 daha düşük. Ancak en düşük emekli maaşı aslında 5 bin 500 lira açıklandı. Bu durumda ülkedeki en düşük emekli maaşı asgari ücretten yüzde 35 daha az.

Asgari ücret 2016’da en düşük emekli maaşını ilk kez geçti

2001-2023 yılları arasında asgari ücret ile 4a en düşük emekli maaşını karşılaştırdığımız zaman şu sonuç ortaya çıkıyor: Ekonomik krizle anılan 2001’de 4a en düşük emekli maaşı asgari ücretin 1,5 katından fazla. Bu oran AK Parti’nin iktidara geldiği 2002’de 1,31. AK Parti iktidarıyla birlikte bu oran 2003’te 1,47 oluyor.

Kademeli düşüşle birlikte emekli maaşının asgari ücrete oranı 2015’te 1,09’a kadar geriliyor. Yani iki maaş arasındaki fark neredeyse kapanıyor. 2016’da ise bir ilk gerçekleşiyor: Asgari ücret en düşük emekli maaşını geride bırakıyor. Bu oran 0,97’ye düşüyor.

2021’de 0,86’ya kadar düşen oran 2022’nin ilk yarısında 0,74 ve 2023’ün ilk yarısında 0,69’a kadar geriliyor. Bu ne demek? 2023’ün ilk yarısında 4a en düşük emekli maaşı asgari ücretten yüzde 31 daha düşük.

Peki, 2023 başında asgari ücret 4a en düşük emekli maaşından ne kadar mı fazla? Yüzde 45. Sonuçta 2003’te 4a en düşük emekli maaşı asgari ücretten yüzde 47 fazlaydı. Şimdi ise asgari ücret emekli maaşından yüzde 45 daha fazla.

En düşük emekli maaşı bilmecesi: “Ne kadar maaş alırım?”

Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) düzenlemesinin hayata geçmesiyle Türkiye’de 2 milyondan fazla kişi emeklilik hakkına kavuştu. Ancak emeklilere gelen yüzde 30 zam tepkilere yol açtı. En düşük emekli maaşı konusunda ise tam bir bilmece yaşanıyor. Resmi veriler birbiriyle örtüşmüyor. SGK’nın en son açıkladığı Mayıs 2022 Mali İstatistiklerine göre 2022’nin ilk yarısında 4a emeklisi 3 bin 166, 4b emeklisi 2 bin 835 ve 4c emeklisi 4 bin 124 TL alıyor.

Ancak Türkiye Emekliler Derneğine (TUED) göre aynı dönemde en düşük emekli maaşı 2 bin 500 TL idi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da en düşük emekli maaşını bu dönemde 2 bin 500 TL olduğunu defalarca söylemişti.

Bu durumda SGK’nın açıkladığı 4a ile TUED’in açıkladığı en düşük maaşlarının asgari ücrete oranına bakmak gerekiyor. 2003 ve 2015 yılları arasında iki kurumun verileri birbirine çok yakın iken 2019’da büyük bir fark ortaya çıkıyor.

SGK’ye göre bu en düşük emekli maaşının asgari ücrete oranı 0,92 iken, TUED’e göre 0,49 idi. Yani en düşük emekli maaşı asgari ücretin yarısından daha azdı.

2023’ün ilk yarısında ise Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıkladığı en düşük emekli maaşı 5 bin 500 lira esas alındığında asgari ücrete oranı 0,65. Yani en düşük emekli maaşı asgari ücretten yüzde 35 daha düşük. SGK’nın verisine göre yüzde 31 daha düşük.

Öte yandan, en düşük emekli maaşı devlet desteğiyle birlikte 5 bin 500 liraya yükseliyor. Asıl maaş bundan daha düşük.

2022 ikinci yarısı ve 2023 ilk yarısında 4a en düşük emekli maaşını hesaplarken hükümetin açıkladığı yüzde 42,65 ve yüzde 30 zam oranlarını kullandık.

Türkiye’de emekli sayısı kaç?

SGK’nın Mayıs 2022’de açıkladığı verilere göre Türkiye’de emekli sayısı toplamı 12,99 milyon. Bu sayı kişiyi değil; dosya sayısını ifade ediyor.

Emeklilerin büyük kısmı ise 4a (yüzde 63,2). 4b emekli oranı yüzde 19,7 ve 4c oranı yüzde 17.

[TÜHA Haber Ajansı, 08 Ocak 2023]