SETA bağımsız, tarafsız düşünce ve yayın kuruluşu, Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı Proje Araştırmacısı Dr. Bilal BAĞIŞ, ‘İlk Evim, İlk İş Yerim Projesi’ konusunda TÜRKUAZ Uluslararası Haber Ajansı (TÜHA)‘dan Ataner YÜCE’ye değerlendirmelerde bulundu.

Modern Türkiye tarihinin en büyük sosyal konut projesi olarak ilan edilen ‘İlk Evim, İlk İş Yerim Projesi’nin tanıtımı 13 Eylül 2022’de bizzat Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından yapıldığını hatırlatan Dr. Bilal BAĞIŞ, Türkiye’nin bu yeni sosyal konut projesinin, küresel bir daralma, resesyon beklentilerinin arttığı, sıkılaştırma adımlarının arttığı; sosyal desteklerin ikinci planda kaldığı ve azalma eğiliminde olduğu bir döneme denk gelmesi de oldukça önemli olduğuna dikkat çekti.

Dr. BAĞIŞ, Türkiye konut piyasasında ise TOKİ’nin, son 20 yılda ürettiği 1 milyon 170 bin konut ile örnek bir ulusal girişim olarak sektördeki yerini almış durumda olduğunun altını çizdi.

“Son yıllarda, lüks konut projelerine dahil olması eleştiri konusu olsa da 2023 için belirlenen 1 milyon 200 bin konutluk hedefine de oldukça yaklaşılmış durumda” olduğunu dile getiren Dr. Bilal BAĞIŞ, 13 Eylül’de ilan edilen yeni büyük sosyal konut projesi ile son 20 yılda yapılan sosyal konutlarla birlikte, toplam sosyal konut sayısının 2 milyona (5 yıllık süreçte toplam 800 bin yeni birim eklenerek); bu konutlarda oturan toplam vatandaş sayısının da 10 milyonun üzerine çıkarılmasının amaçlandığını ifade etti.

Dr. BAĞIŞ, “Ancak, Türkiye’de son yıllarda, birden fazla konut sahibi olanların ve konutu yatırım amaçlı değerlendirmek isteyenlerin sayısı da sürekli artmaktadır. Bu da konut talebinin, doğal faktörlerin yanında, bunun gibi farklı yapay kaynaklara da dayandığını ve de bunlar gibi farklı sorunlara da daha fazla odaklanılması gerektiğinin güzel bir örneğidir. Bu noktada da yüksek enflasyon ile mücadele, finansal derinleşme ve finansal okur-yazarlık konuları önem kazanmaktadır” şeklinde konuştu.

Konut ihtiyacı genelde neden kaynaklanıyor sorusunun cevabı ise çoğunlukla aşağıdaki şu faktörlerdir:

“Nüfus artışı ve kentleşme, Göçler ve afetler, Kentsel dönüşüm, Konutları yenileme ihtiyacı, Türkiye’de tüm bu faktörler göz önüne alındığında, mevcut durumdaki ortalama yılık konut talebi ise (savaş, afet ve yeni göç dalgaları gibi olağandışı faktörler hariç tutulursa) 800 bin ile 1 milyon arasında” olduğuna işaret eden Dr. BAĞIŞ, “Ancak, konut sektörü temsilcileri, 1 milyon sınırının da artık aşıldığı inancındadır. Son dönemde ise Avrupa’dan gelebilecek ko

Dr. Bilal BAĞIŞ, Modern Türkiye tarihinin en büyük sosyal konut projesi olarak ilan edilen ‘İlk Evim, İlk İş Yerim Projesi’nin tanıtımının 13 Eylül 2022’de bizzat Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından yapıldığını hatırlatarak, Türkiye’nin bu yeni sosyal konut projesinin, küresel bir daralma, resesyon beklentilerinin ve sıkılaştırma adımlarının arttığı; sosyal desteklerin ikinci planda kaldığı ve azalma eğiliminde olduğu bir döneme denk gelmesinin de oldukça önemli olduğunu açıkladı.

Mevcut konjonktürde, emtia fiyat artışları, arz-talep dengesizliği, özellikle de pandemi döneminde azalan konut üretimi ve pandemi sonrası hızla artan konut talebinin tüm dünyada konut fiyatlarının daha dalgalı seyretmesine yol açtığını ifade eden Dr. BAĞIŞ, “Küresel enflasyonist süreç de gelir ve servet dağılımında bozulmalar getirmiş; dar gelirliler ve dezavantajlı kesimler, artan eşitsizliklerden çok daha fazla olumsuz etkilenmiş durumda” olduğunu belirtti.

Konut Arz ve Talebi

Türkiye konut piyasasında ise TOKİ’nin, son 20 yılda ürettiği 1 milyon 170 bin konut ile örnek bir ulusal girişim olarak sektördeki yerini almış durumda olduğuna dikkat çeken Dr. Bilal BAĞIŞ, şunları söyledi:

“son yıllarda, lüks konut projelerine dahil olmasının eleştiri konusu olsa da 2023 için belirlenen 1 milyon 200 bin konutluk hedefine de oldukça yaklaşılmış durumda 13 Eylül’de ilan edilen yeni büyük sosyal konut projesi ile son 20 yılda yapılan sosyal konutlarla birlikte, toplam sosyal konut sayısının 2 milyona (5 yıllık süreçte toplam 800 bin yeni birim eklenerek); bu konutlarda oturan toplam vatandaş sayısının da 10 milyonun üzerine çıkarılması amaçlanmaktadır.

Sadece 500 bin sosyal konut, 250 bin konut arsası ve 50 bin iş yerini içeren önümüzdeki 5 yılın 800 bin yeni bağımsız birim adımının, vatandaşları 4 milyon yeni yaşam alanına kavuşturması beklenmektedir. İlk etaptaki 360 bin bağımsız birimin de en az 1,5 milyon kişiye doğrudan dokunması beklenmektedir. Dolayısıyla da konut piyasasına etkiler, ilk etaptan itibaren hissedilmeye başlanacaktır”.

“Bu noktada önemli bir başka konu da Türkiye konut piyasasının genel resmidir” diyen Dr. BAĞIŞ, “Türkiye’de, 2021 sonu itibariyle toplam hane-halkı sayısı 25 milyon 330 bin olarak hesaplanmış durumdadır. Eylül 2021 itibariyle, toplam konut sayısı da 40,2 milyon adet” olduğunu dile getirdi.

Dr. Bilal BAĞIŞ, “Ancak, Türkiye’de son yıllarda, birden konut talebine de dikkat etmek gerekiyor” dedi.

Ekonomik Etkiler

SETA Proje Araştırmacısı Dr. Bilal BAĞIŞ, Son 20 yılda, Türkiye’de yüzde 90’ı sosyal konut olan 1 milyon 170 bin konutun; kamu binaları, hastaneler, stadyumlar, üniversiteler, havaalanları, otoyollar ve köprüler, tüneller ve 850 bin gence sağlanan yurt imkânları gibi dev ekonomik altyapı yatırımlarının bu yeni dev sosyal konut projesinin de tamamlanması ile ilgili soru işaretlerine yer bırakmadığının altını çizdi.

Konut sektörünün, Türkiye’de, ekonominin lokomotif sektörlerinden biridir olduğu ifade eden Dr. BAĞIŞ, şunları söyledi:

“Cumhuriyet tarihinin en büyük sosyal konut projesi olarak tanıtılan bu proje ile de ekonomiye; Ortalama, 900 milyar liralık (50 milyar dolarlık proje) yeni yatırımın önü açılmış olacak, Tahmini 2 trilyon liranın üzerinde ekonomik etki ve hareketlilik sağlanacak, En azından 100 bin yeni istihdam sağlanacak, İnşaat sektörünün çarpan etkisi ve yan sanayisi ile 250’den fazla alt sektörü de pozitif etkilenecek, İnşaat sektörü tekrar canlandırılacak ve konut üretiminin tekrar artırılacak, Kira ve konut fiyat hareketlerinin durulması ve artış hızının düşmesi sağlanmış olacak, Dar gelirli ve dezavantajlı kesimlerin temel ihtiyaç olan konuta erişimleri kolaylaşmış olacak, (Arsa sunumu ile de) Konut üretiminin maliyetleri de aşağı çekilmiş olacak.

Dolayısıyla da bir taraftan zorunlu bir ihtiyaç olan konut talebi karşılanırken, diğer yandan da ofis talebine cevap verilmekte ve 250 ayrı alt ve yan sektörü etkileyen inşaat sektörünün tekrar canlandırılması hedeflenmektedir. Toplamda 800 bin bağımsız birim (konut, arsa ve iş yeri) aslında 2 trilyon liradan çok daha fazla etki de yaratabilir.

Türkiye’de ortalamada 2 milyon doğrudan istihdam sağlayan bir sektörün tekrar canlandırılması ve canlı tutulması da önemlidir. Dahası, en azından 100 bin yeni istihdam sağlanması da hedeflenmektedir. Nitekim, inşaat sektöründeki istihdam, 2017’de 2,1 milyona çıkarken, 2020’deki pandemi döneminde bu sayı 1,5 milyona kadar gerilemişti. Son dönemde ise tekrar 2 milyona doğru toparlanma beklenmektedir”.

“Öte yandan, 2017’de, toplam istihdam içindeki payı yüzde 7,5’e yükselen inşaat sektörü; 2022’de bu payını yüzde 6’ya düşürmüş durumda” olduğunu vurgulayan SETA Proje Araştırmacısı Dr. Bilal BAĞIŞ, Uzun vadede ise konut arzı ve erişilebilirlik ile ilgili bu adımlar atılırken; konutu, yatırım için bir araç haline gelmekten de çıkarmak gerektiğinin altını çizdi.

“Özellikle de barınma amaçlı konutların, yatırım amaçlı kullanımının önüne geçmek gerekmektedir” diyen Dr. Bilal BAĞIŞ, “Örneğin, öğrenci yurtları, tatil beldelerindeki apartlar kiralık olabilir; ancak, standart konutun yatırım aracına dönüşmemesi gerekir. Arz ile ilgili atılan tüm bu adımların tam olarak işe yaraması için, bu tür destekleyici düzenlemeler de önem arz eder” dedi.

***

Bilal Bağış

Proje Araştırmacısı

Dr. Bağış, İTÜ’deki mühendislik lisansının (2006) ardından; Sabancı Üniversitesi’nde burslu ekonomi yüksek lisansını tamamladı. Akademik eğitimini ABD’den aldığı burs ile University of California’da devam ettirdi ve 2014’te doktorasını aldı. Dr. Bağış, lisans eğitimi döneminden bu yana, Türkiye Cumhuriyeti yurtdışı devlet bursu, TÜBİTAK, TEV, Fulbright, İTÜ, Sabancı Üniversitesi ve University of California gibi üniversite ve kurumlardan birçok teşvik, destek, ödül ve burslar kazandı. Akademik kariyerinin yanı sıra yurt-içi ve yurt-dışı kuruluşlarda ve şirketlerde özel sektör tecrübesi kazandı. Yurt içi (Sabancı Üniversitesi) ve yurt dışındaki (University of California Berkeley) önde gelen üniversitelerde akademik ve mesleki bilgisini ders vererek aktarma fırsatı buldu. Lisans ve lisansüstü düzeyde ekonomi, matematik ve finans dersleri verdi. Aralarında Dışişleri Bakanlığı SAM ve SETA’nın da olduğu farklı kurum ve kuruluşlarda çalışmaları ve analizleri yayınlandı. Dr. Bilal Bağış, bugüne kadar, ABD ve Türkiye’de değişik üniversite ve kuruluşlarda akademisyen, ekonomist, stratejist ve danışman pozisyonlarında çalışarak; önemli tecrübeler edindi. Araştırma konuları, lisans döneminden bu yana, istikrarlı bir şekilde, ülkenin makro-finansal sorunları ve politika enstrümanlarının etkinliği

‘İlk Evim İlk İş Yerim’ Sosyal Konut Projesi

Bilal Bağış

[ Yoruma cevap yazmaktan vazgeç ]