Karabağ yenilgisi sonrası Ermenistan sandığa gidiyor

(TÜHA) TÜRKUAZ Uluslararası Haber Ajansı‘nın ‘TRT Haber‘den aktardığı Reuters,AA’nın haberine göre, Ermenistan’da halk bu hafta sonu erken seçime giderek, parlamento seçimleri için oy kullanacak. Ülkede erken seçimlerin 2’nci Karabağ Savaşı’nda alınan ağır yenilginin akabinde yapıldığı da düşünülürse, seçim ortamı bir hayli gergin.

Siyasi partiler ve adayların seçim propagandasının büyük bölümünü Dağlık Karabağ tartışmaları kaplıyor. Adayların vaatleri de doğal olarak Karabağ etrafından şekilleniyor.

Savaş sırasında Azerbaycan tarafından esir alınan ve sayısı konusunda netlik olmayan Ermeni askeri konusu da gündemdeki sıcaklığını koruyor.

Muhalif partilerin ezici çoğunluğu 10 Kasım’da imzalanan mutabakattan Nikol Peşinyan yönetimini sorumlu tutuyor. Birçok siyasetçi ve devlet yetkilisi de özellikle Azerbaycan ile varılan mutabakatın ateşkes olduğu ve nihai barış anlamına gelmediğine dikkat çekiyor.

Peki, Ermenistan’da bugüne nasıl gelindi? Anketler kimi önde gösteriyor? Karabağ’da neler yaşanıyor?

Azerbaycan’ın yaklaşık 30 yıldır Ermenistan’ın işgali altındaki topraklarını kurtarması sonrasında, Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’ın “başarısızlıkla” suçlanarak istifa ettirilmesi nedeniyle ülkede 20 Haziran’da erken parlamento seçimleri yapılacak.

Azerbaycan ordusunun savaş meydanında kazandığı 44 günlük zafer sonucunda Rusya’nın ara buluculuğunda 10 Kasım 2020’de imzalanan bildiriyle Karabağ’da Ermenistan işgalinin son bulması Ermenistan siyasetinde deprem etkisi yarattı.

[Harita: TRT Haber]

Paşinyan, Ermeni halkı için “hayal kırıklığı” oldu

Ermenistan halkının büyük umutlarla 2018’de “devrim” yaparak iş başına getirdiği, Batı yanlısı tutumlarıyla tanınan Paşinyan, geçen yıl Karabağ’daki yenilgi sonrası halkın nezdinde tam bir hayal kırıklığı meydana getirdi.

Ermeni ordusunun mağlubiyetinin ardından halkın sokaklara dökülerek Paşinyan’a karşı aralıksız protesto gösterilerine, 25 Şubat’ta Genelkurmay Başkanı Onik Gasparyan ve üst düzey komutanların hükümeti istifaya çağıran muhtırası eklendi.

Paşinyan, ordunun bu hamlesine karşı koyarak Gasparyan’ı görevden aldığını duyursa da muhalefet yanlısı tutum sergileyen Cumhurbaşkanı Armen Sarkisyan, Gasparyan’ın görevden alınmasına dair kararnameyi imzalamadı.

[Karabağ’da yaşanan hezimetten sonra halk, Ermenistan parlamentosunu bastı. Fotoğraf: Reuters]

Siyasi krizden çıkış için Paşinyan’ın istifası ve erken seçim kararı

Ülkede mevcut siyasi durumun krize dönüşmesi üzerine çıkış yolu için 20 Haziran’da erken seçim kararı almak zorunda kalan Paşinyan, nisan ayında seçimlere kadar geçici olarak sürdüreceği başbakanlık görevinden istifa etti.

Parlamenter cumhuriyet ile idare edilen ülkede daha önce parlamento seçimleri, nispi temsil sistemi ve çoğunluk sistemini içeren “karışık bir seçim sistemi” ile yapılıyordu.

Ermenistan parlamentosu nisanda çıkardığı bir yasa ile ülkede seçim sistemini değiştirdi ve tamamen “nispi temsil sistemi”ne geçiş yapıldı.

Toplumdaki bütün siyasi eğilimlerin parlamentoda temsil edilmesini ve partilerin aldıkları oy oranında temsilci kazanmasını sağlayan nispi temsil sistemi ile seçilecek milletvekili sayısı bakımından “listeli seçim” zorunlu hale geldi.

Daha önce en az 105 sandalyelik parlamentoya, 2018’de yapılan seçimler sonucunda sistem gereği 132 milletvekili girmişti.

Yeni sistem nedeniyle, bu seçim sonucunda parlamentoda tam olarak kaç milletvekilinin olacağı şimdilik belli değil.

[Başbakan Paşinyan bu seçimlere, ”Sivil Sözleşme Partisi” ile katılıyor. Fotoğraf: AFP]

3 eski cumhurbaşkanının partileri de dahil 26 siyasi hareket yarışacak

Ermenistan’daki 2 milyon 581 bin 93 seçmenin oy kullanması beklenen 20 Haziran’daki seçimlere ilk defa rekor denecek düzeyde 22 parti ve 4 ittifak katılacak.

Bunlar arasında, başbakan olarak Paşinyan ve 3 eski cumhurbaşkanına ait partiler de var.

Görevini seçime kadar geçici olarak sürdürecek olan Başbakan Paşinyan bu seçimlere, “Sivil Sözleşme Partisi” ile katılıyor.

Ermenistan’ın 1991-1998 yılları arasında görev yapan ilk cumhurbaşkanı Levon Ter-Petrosyan “Ermeni Ulusal Kongre Partisi”, Rusya yanlısı tutumu ile bilinen eski Cumhurbaşkanı Robert Koçaryan (1998-2008) ise “Ermenistan İttifakı” ile seçimlerde yarışacak.

[”Ermenistan” bloğunun lideri Robert Koçaryan, seçim çalışmalarında. Fotoğraf: Reuters]

Paşinyan’ın devrimle koltuğunu devirdiği eski Cumhurbaşkanı ve Başbakan Serj Sarkisyan (2008-2018) bu seçimlere doğrudan kendisi girmese de desteklediği “Onurum Var İttifakı” sandıkta seçmenin tercih edeceği partiler arasında yer alacak.

Seçimlerde partiler yüzde 4, 2 partiden oluşan ittifaklar yüzde 8, 3 partiden oluşan ittifaklar yüzde 9, 4 ve daha fazla partiden oluşan ittifaklar ise yüzde 10 barajını aşarsa parlamentoya girmeye hak kazanacak.

Anketlerde Paşinyan ve Koçaryan’ın partileri önde

MPG isimli bir araştırma şirketinin Ermenistan’daki seçimlerle ilgili yaptığı anketin sonuçlarına göre, Paşinyan’ın Sivil Sözleşme Partisi yüzde 22,4 oy ile birinci sırada yer alırken, Koçaryan’ın Ermenistan İttifakı ise yüzde 20,6 oy ile Paşinyan’ın partisini takip ediyor. Seçim yarışının bu iki parti arasında geçmesi bekleniyor.

Uzmanların tahminlerine göre, bugün parlamentoda muhalefette bulunan Müreffeh Ermenistan Partisinin barajı aşması bekleniyor. Diğer muhalefet partisi Aydınlanmış Ermenistan’ın baraj altında kalacağı öngörülüyor.

[Anketlerde Paşinyan ve Koçaryan’ın partileri önde gösteriliyor. Fotoğraf: AFP]

Seçim sonrası senaryolar koalisyonu işaret ediyor

Seçim sonrası senaryolara göre, parlamentoya Paşinyan ve Koçaryan’ın partisinin yakın oy oranlarıyla girmesi halinde bir koalisyon hükümetinin kurulması gündemde olacak. Bu durumda parlamentoya girecek üçüncü kilit parti, Paşinyan’ın mı yoksa Koçaryan’ın mı başbakan olacağına karar verecek.

Herhangi bir koalisyon hükümetinin kurulamaması halinde ise en çok oy almış ilk iki sıradaki ittifak ya da partinin katılımıyla yeniden seçime gidilmesi öngörülüyor.

Öte yandan seçimlere Paşinyan’ın geçici de olsa başbakan olarak girmesinin sandıkta hile yapılması ihtimalini de gündeme getirebileceği ifade ediliyor.

Seçim komisyonlarının iktidarın kontrolünde olacak olmasının getireceği avantajlara dikkati çeken uzmanlar, şimdiden bölgedeki komisyon üyelerinin Paşinyan lehinde propaganda yaptığına işaret ediyor.

Seçimler sonucunda Paşinyan’ın partisinin küçük bir farkla da olsa birinci çıkması halinde ülkede, Paşinyan karşıtlarının yeniden eylemler başlatacağı değerlendiriliyor.

Karabağ hattında neler oluyor?

Ermenistan hızla seçime doğru yol alırken, yaklaşık 30 yıl sonra topraklarını işgalden kurtaran Azerbaycan, bölgenin imarı için çalışmalarını hızlandırmış durumda.

Bir yandan Ermenistan’ın döşediği mayınları temizleme çaşlışmaları sürerken, diğer yandan tarihi binalar restore ediliyor, yollar yapılıyor.

Esir askerler-mayın haritaları

Savaş sırasında birçok Ermeni askerin Azerbaycan tarafından esir alındığı biliniyor ancak sayı konusunda resmi bir açıklama yok. Azerbaycan, Karabağ’daki mayın bölgelerinin haritalarının verilmesi karşılığında esir askerleri serbest bırakıyor.

Esir askerler konusu Ermenistan’da sıkça konuşulan, tartışılan önemli bir mesele. En son eski Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan, kendilerinde olan belgelere göre, savaştan sonra toplamda 1064 Ermeni askerine hala ulaşılamadığını belirterek, Nikol Paşinyan hükümetini hedef aldı.

Zengezur koridoru

Türkiye ile Azerbaycan arasında yeni bir bağlantı sağlayacak olan Zengezur koridoru da önümüzdeki günlerin sıcak konularından biri olacak. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Türkiye ve Azerbaycan’ı demir yolu ve kara yoluyla birleştirecek Zengezur koridoruyla ilgili sadece konuşmakla yetinmediklerini, filli çalışmalarla bu koridoru oluşturmaya devam ettiklerini söyledi.

Ermenistan tarafında ise Peşinyan, Aliyev’e cevaben, “10 Kasım tarihinde imzalanan ateşkes bildirisinde Meğri, Zangezur ve koridor kelimeleri yok. Biz genel olarak bölgede ulaşım yollarının açılmasından yanayız. Bu ne kadar Azerbaycan’a gerekiyorsa, o kadar da bize gerekiyor” ifadelerini kullandı.

Şuşa Beyannamesi

Son olarak, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, iki ülke arasında “Şuşa Beyannamesi”ni de imzaladı.

[Grafik: TRT Haber / Nursel Cobuloğlu]

Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev’in baş başa görüşmelerinin ardından Şuşa Valiliği bahçesinde düzenledikleri ortak basın toplantısında imzaladıkları beyannamede, Azerbaycan’ın ve bir bütün olarak Türk dünyasının eski kültür beşiği Şuşa görüşmesinin tarihi önemine vurgu yapıldı.