Konya Havzası her yıl 3 milyar m3 su açığı veriyor

Su Politikaları Derneği (SPD) Başkanı, Su Politikaları Uzmanı, Akademisyen ve Araştırmacı Yazar Dursun Yıldız, Konya Havzasının her yıl 3 milyar m³ su açığı verdiğini ve Tarımsal Sulama Verimliliği Seferberliğinin biran önce Konya Havzasından Başlaması gerektiğine dikkat çekti.

TÜHA / TÜRKUAZ İnternational News Agency 

Akademisyen ve Araştırmacı Yazar Dursun Yıldız, konuyla ilgili TÜHA Haber‘e yaptığı değerlendirmede, Konya Kapalı Havzası’nda yeraltı su seviyesi her yıl ortalama olarak 2-3 metre civarında düştüğünü, bu durumun, mevcut sulanan alanların büyük bir kısmının, ileride sulanamama riskini ortaya çıkardığını söyledi.

Dursun Yıldız, “Dolayısıyla, havzanın yıllık 2 milyar m³ cari açık verdiği görülmektedir. YAS Sahalarında Su ve Enerji Kullanımının Araştırılması ve Verimliliğinin Artırılması Projesi kapsamında  yapılan saha çalışmalarında havzada hem su hem de enerji verimliliği sağlanmasının gerekli ve mümkün olduğu belirlenmiştir” dedi.

Konya Ovası Projesi’nin (KOP), Konya Kapalı Havzasında (KKH) bulunan Aksaray, Karaman, Konya ve Niğde illeri ile Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Yozgat illerini kapsadığını hatırlatan Yıldız, şunları söyledi:

“KOP Bölgesi; yüz ölçümü olarak, Türkiye yüzölçümünün yüzde 12,2’sini, tarım alanı olarak ise Türkiye tarım alanının yaklaşık yüzde 19,15’sini oluşturmaktadır. Konya Kapalı Havzasında (KKH) bulunan Aksaray, Karaman, Konya ve Niğde illeri hem KOP Bölgesinin hem de ülkemizin gerek tarım alanı gerekse tarımsal üretim deseni konularında vazgeçilmez konumdadır.

Bu illerimizde tarımsal sulama faaliyetlerinde kullanılan suyun büyük çoğunluğu yeraltından temin edilmektedir. Yeraltı Suyu (YAS) kaynaklarının tarımsal sulamada kullanılması da doğal olarak ciddi enerji kullanımı sonucunu doğurmaktadır. Yeraltı su seviyesini korumak suretiyle, kooperatiflerin enerji maliyetlerinin düşürülmesi bölgenin en önemli sorunlarından birisidir. Bu bağlamda “YAS Sahalarında Su ve Enerji Kullanımının Araştırılması ve Verimliliğinin Artırılması Projesi” ile bölgedeki kooperatifler ve  çiftçiler üzerinde farkındalık oluşturulması amaçlanmıştır”.

Konya kapalı havzası’nın , ortalama yağış miktarı açısından Türkiye’nin en fakir bölgesi olup yıllık ortalama yağış miktarının 338 mm (kg/m²) civarında bulunduğunu ifade eden Dursun Yıldız, “Son 50 yıllık ortalama yağış haritasına göre Konya – Karapınar bölgesi yağış miktarı 250 mm (kg/m²) olup, ülkemizin en az yağış alan bölgesi” olduğunu vurguladı.

KOP Bölgesinde Su Varlığı ve Su Kullanımı

Dursun Yıldız, Konya Kapalı Havzası’nın  Türkiye’nin kullanılabilir su varlığının yüzde 4’üne sahip iken, tarım alanlarının yüzde 12’sine, sulanan tarım alanlarının ise yüzde 17’sine sahip bulunduğunu belirterek, Hektar başına düşen su miktarının ise Türkiye ortalamasının üçte birinden, yıllık yağış miktarının da Türkiye ortalamasının yarısından daha az olduğunun altını çizdi.

Mevcut sulanan alanlarında kullanılan suyun yaklaşık yüzde 60’ının yeraltı suyundan karşılandığını dile getiren Yıldız, şunları söyledi:

“Bu yoğun kullanım sebebi ile havzadaki yeraltı su seviyesi her yıl ortalama olarak 2-3 metre civarında düşmektedir. Bu veriler bölgedeki Konya Teknik Üniversitesi Obruk Uygulama ve Araştırma Merkezi tarafından da takip edilmekte ve teyid edilmektedir. Yeraltı sularındaki düşüşlerin devam etmesi halinde, belirli bir derinlikten sonra su çekimi ekonomik olmaktan çıkacaktır. Bu durum, mevcut sulanan alanların büyük bir kısmının, ileride sulanamama riskini ortaya çıkarmaktadır. KKH’daki toplam kullanılabilir su kaynağı; 4,3 milyar m³/yıl, su tüketimi ise 6,5 milyar m³/yıl civarındadır. Suyun yaklaşık yüzde 90’ı tarımsal sulama için kullanılmaktadır. Dolayısıyla, KKH’ın yıllık 2 milyar m³ cari açık verdiği görülmektedir”.

Akademisyen ve Araştırmacı Yazar Dursun Yıldız, sözkonusu proje kapsamında yapılan araştırmada Yeraltı Su Kaynaklarını kullanan 439 adet Sulama Kooperatifine bağlı olarak 4.750 adet YAS kuyusu bulunduğunun tespit edildiğini hatırlattı.

Dursun Yıldız, “Bu rakamlar havza’da yer alan İller bazında Kooperatif sayısına göre sıralandığında; Konya 322 kooperatife bağlı 3.275 kuyu ile birinci, Niğde 55 kooperatif ve 501 kuyu ile ikinci, Karaman 35 kooperatif ve 684 kuyu ile üçüncü ve Aksaray ise 27 kooperatif ve 290 kuyu ile dördüncü sırada yer almaktadır” dedi.

Havzada 105 000 ruhsatlı kuyu var ,yeraltından yıllık çekim 827 milyon m³

Bunun yanı sıra DSİ tarafından 2007 yılında yapılan YAS Kuyu envanterine göre, Konya Kapalı Havzasındaki Belediye, DSİ, şahıs ve YAS Kooperatiflerine ait toplam kuyu sayısının 90.854 olarak tespit edildiğini hatırlatan Yıldız, 2023 yılı sonunda kuyu sayısının 110.000 civarına ulaştığının tahmin edildiğini ve ayrıca MEPAŞ’dan elde edilen veriler ışığında, havzadaki  kooperatiflerin 2017 yılındaki 331.190.773 kWh tüketimin göz önüne alındığında, YAS Kooperatiflerince tüketilen su miktarının yaklaşık olarak 827 milyon m³ olduğunun değerlendirildiğini kaydetti.

YAS Kuyularında yapılacak revizyonla anlık Çekilen Su Miktarı sabit kalmak şartıyla Elektrik Enerjisi Tüketiminde  ortalama yüzde 20-25′ lük bir tasarruf sağlanacağının hesaplandığını belirten Dursun Yıldız, “Yapılan araştırmalar çerçevesinde, KKH’daki tüm Sulama Kooperatiflerinde yüzde 20-yüzde 25 oranlarında Elektrik Enerji Tasarrufu sağlanması varsayımıyla, havzanın toplamı için yıllık 65-80 Milyon kWh Elektrik Enerjisi tasarrufu yapılabileceği tahmin edilmiş” dedi.

Öneriler;

Dursun Yıldız, tarımsal sulamada enerji ve su verimliliği için YAS Kooperatiflerinin özelindeki önerilerini de şöyle sıraladı:

1. YAS kooperatifine ait kuyu envanterinin çıkartılması, kuyularda kullanılan dalgıç pompa ve motorların verimlerinin değerlendirilerek bir revizyon gerekli olup olmadığına karar verilmesi
2.  Kurulacak otomasyon sistemlerinde sadece kuyuyu uzaktan açma kapama yapabilen sistemler yerine pompayı sürücü desteğiyle basınca, debiye veya yeraltı su seviyesine göre değişken olarak çalıştırabilen yani enerji verimliliği yapabilen su yönetim sistemlerinin tercih edilmesi,
3.  Sulama Sistemlerinin uzaktan izlenmesi sağlanarak bitki deseni dikkate alınması ve bitki-su ihtiyacına göre sulama yapılması,
4. Açık Sulama Sistemleri yerine Kapalı, basınçlı sulama sistemlerinin tercih edilmesi,
5. Tarımsal Üretim Sezonlarında, Meteorolojik veriler dikkate alınarak sulama yapılması,
6. Damlama ve Yağmurlama gibi basınçlı sulama yöntemlerinin tasarımında arazinin topoğrafik yapısı ve Sulanan Alan büyüklüğü göz önünde bulundurulması, Sulanan Alanın rüzgâr potansiyeline göre yağmurlama sistemlerinin efektif olup olmadığının araştırılması ve buna uygun sistemin tercih edilmesi,
7.  Kooperatiflerin bünyelerinde sulama sistemleri üzerine tecrübesi olan en az 1 adet Ziraat Mühendisi istihdam etmesi veya devletin il tarım müdürlüklerinde bir veya birkaç  kooperatiften sorumlu yeterince ziraat mühendisi istihdam etmesi  gerekmektedir.

Su Yönetimi Genel Müdürlüğü tarafından geçen yıl başlatılan Su Verimliliği seferberliği kapsamında Tarımsal Sulama alanındaki verimlilik konusunda da çalışmaların yapıldığını belirten Akademisyen ve Araştırmacı Yazar Dursun Yıldız, “su kaynaklarının verimli kullanımı, tarımsal üretimle uğraşan çiftçilerimiz üzerindeki elektrik enerjisi ve sistem arızalarından kaynaklanan maliyetlerin azaltılması ile tarımsal üretimde enerji ve su verimliliğinin arttırılması sağlanacaktır” dedi.

Dursun Yıldız, şöyle devam etti:

“Konya Kapalı Havzasının su fakiri olduğu, havzaya diğer havzalardan su transferi yapıldığı,  tarımsal amaçlı su tüketiminin büyük bir kısmının yeraltı suyundan sağlandığı düşünüldüğünde bu bölgenin sulama verimliliği seferberliği için öncelikli olduğu görülmektedir. Ayrıca Konya Havzasına ilave su temini için de yine komşu havzalardan su transferi planlaması yapılmıştır. Kullanılan suyun büyük bir bölümü havzalararası su transferi ile sağlanması planlanan bu havzada suyun en verimli şekilde kullanılması en öncelikli konu olmalıdır”.

Kısmi Hibe Metodu uygulanmalı

Akademisyen ve Araştırmacı Yazar Dursun Yıldız, konuşması şöyle tamamladı:

“Havzada “Kısmi Hibe” şeklinde destekleme metodu hem enerji tasarrufu hem de yeraltı suyu potansiyelinin korunmasına katkı sağlaması sebebiyle daha uygun bir metot olacaktır. Bu amaçla, “Kısmi Hibe”nin  belirli ölçüt ve şartlara bağlanarak “Şartlı Kısmi Hibe” şeklinde  uygulanmasının faydalı olacağını düşünüyoruz”.

***

Araştırmacı Yazar ve Akademisyen Dursun YILDIZ

Su Politikaları Derneği Kurucu Üyesi ve Başkanı, Su Politikaları Uzmanı, Akademisyen, İnşaat Mühendisi.

1958 yılında Samsun’da doğdu. İTÜ İnşaat Fakültesi’nden mezun olduktan sonra Devlet Su İşleri’nde çalışmaya başladı, kurumun çeşitli daire başkanlıklarında yöneticilik yaptı. Bu süre içinde Hollanda’da Uluslararası Hidrolik Enstitüsü’nde 1 yıl lisans sonrası, ABD’de ise 3 aylık uygulama eğitimleri aldı. Daha sonra Hacettepe Üniversitesi Hidropolitik ve Stratejik Araştırma ve Uygulama Merkezi’nde Su Politikaları alanında Yüksek Lisans çalışmasını tamamladı. Bu arada Ankara Üniversitesi ATAUM’da AB Uzmanlığı ve Uluslararası İlişkiler Uzmanlık diploma eğitimlerini de tamamladı. Yıldız DSİ’de çalıştığı süre boyunca üniversitelerde de ders verdi.

Su ve Toprak Yönetimi, Su Güvenliği, Su Sorunları, Orta Asya Suları, Orta Doğu Suları, Su Savaşları gibi konularda 15 adet kitabı ve çok sayıda rapor ve uluslararası dergilerde yayınlanmış makalesi var. TEMA Bilim Kurulu üyesi olan Yıldız, Uluslararası Su Yönetimi ve Diplomasisi dergisinin editörlüğünü yapıyor ve İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü’nün Uluslararası Su Kaynakları Bölümü’nde Su Politikaları dersi veriyor.