Libya’nın siyasi diyalog trafiği

Libya’da 42 yıllık iktidar Muammer Kaddafi’nin devrilmesinden sonraki dönem, halkın beklediği, özlemini duyduğu ve istediği şekilde ilerlemedi. Ülke her geçen gün biraz daha kaosa sürüklendi.

Darbeci Hafter’in ülkede krizi tırmandırması ve çatışmaların başlaması, ardından başkentin her yerine ardı ardına yapılan saldırılar, sivil ölümleri, göç, her geçen gün kötüleşen yaşam koşulları… Tabii tüm bunlar hayatta kalabilenler için geçerli.

Hükümetin çağrısına tek cevap veren ve Libya halkının yanında olan Türkiye, siyasi çözüm ve ateşkes konusunda yoğun çaba harcadı. Ancak Hafter ve özellikle de ona destek veren ülkeler, bu çabalara hep ateşle karşılık verdi. Çok uzun süre bu nedenle hayata geçemeyen çözüm çabalarında Libya’da artık önemli bir aşamaya gelindi. Siyasi diyalog trafiği son haftalarda arttı. Bunun yanı sıra, Hafter’in kontrolü altında olan bölgelerde halk sokaklara çıkmaya başladı. Zaten sahada ağır yenilgi alan Hafter, halkın desteğini de kaybediyor. Hafter kontrolündeki bölgelerde bulunan önemli destekçileri önce eleştirmeye sonra da tepki göstermeye başladı. Hatta öyle bir noktaya gelindi ki, bir dönem beraber hareket ettiği bazı isimler Hafter’e karşı ortak hareket edilmesi gerektiği yönünde sosyal medya üzerinden çağrılar yaptı. Ülkeyi uzun süre çatışmaların ve kaosun içinde bırakan Hafter, gelinen noktada her geçen gün daha da yalnızlaştı. Libya’nın doğusundan da artık tıpkı başkentte olduğu gibi Hafter karşıtı sesler yükseliyor.

Bunlar yaşanırken siyasi diyalog girişimleri hassas bir çizgide devam ediyor. Net bir bağlayıcılığı olmasa da Fas’taki görüşmeler, Libya’nın batı, doğu ve güney bölgelerini temsil eden isimleri ortak bir noktada buluşturmayı amaçlıyor. Diyalog toplantılarındaki başlıklar, tarafların ileri gelenleri ve söz sahibi bölge insanlarıyla masaya yatırılırken, gözler Cenevre’de kurulacak masada. Cenevre aşamasına ulaşılabilirse, kaç kez masa kurulacak ve görüşme yapılacak, bunlar şu an bir soru işareti. Ama hayata geçerse ve ortak noktada anlaşılırsa, Cenevre görüşmeleri Libya’nın uzun zamandır yaşadığı krizden çıkması için önemli bir aşama olacak. Bu aşamaya geçilebilirse kurulacak yeni Başkanlık Konseyi, başbakan ve bakanların olduğu geçiş yönetiminden sonra ülkeyi, halkın sözünün geçerli olacağı seçim süreci bekliyor. Siyasi diyalog çabaları ne kadar samimi ve yoğun olursa olsun, Libya için bir gün sonrası özellikle de darbeci Hafter ve destekçisi ülkelerin bugüne kadarki hamlelerine bakıldığında şüpheli. O nedenle de hep “olursa”, “başarılırsa” gibi temkinli ifadeler Libya’da çok sık kullanılıyor.

Serrac neden “Görevi bırakmak istiyorum” açıklaması yaptı?

Libya için uzun zamandan bu yana siyasi çözüm arayan önemli isimlerden biri de Başbakan Fayiz es-Serrac. Ancak onun bu çabası da Hafter ve destekçisi ülkelerin tutumları nedeniyle ya başarılamadı ya da yarım kaldı. Libya tarihinin en zor dönemlerinden birinde ülkenin meşru kabul edilen hükümetinin başbakanı olarak görevini sürdürdü. Peki Serrac olası bir ateşkes ve siyasi çözüm sürecinden sonra başbakanlık görevine devam etmek istiyor muydu? Libya’da bazı isimler Serrac’ın zaten böyle bir sürece gelindiğinde görevini bırakmak istediğini zaman zaman dile getirdiğini belirtiyor. Serrac’ın bu açıklamasıyla ilgili bir diğer iddia ise Libya tarihinin genelindeki liderler gibi yönetimi bırakmak istememesi. Yani devrilen ya da kaçmak zorunda kalan bir lider olmak istememesi. Serrac’ın istifa edeceğine dair çıkan bir haberin ardından “halka seslenecek” açıklaması, “istifa edecek” şekilde yorumlansa da Serrac şu an hala görevinin başında. Kısa konuşmasına genel olarak bakıldığında ekim sonunda istifa etmek isteğini net dile getiriyor Serrac. Ancak satır aralarındaki önemli ayrıntılara da dikkat etmek gerekiyor.

“Bu vesileyle herkese görevimi bir sonraki yürütme organına en geç ekim ayı sonunda teslim etme yönündeki gerçek arzumu ilan ediyorum.”

Başbakan Serrac’ın isteği, siyasi diyalog sürecinin başarıyla sürmesi ve Libya için yeni bir dönemi başlatacak aşamaya gelinmesi.

Ve bu aşamaya gelen tarafların ortak onay verdiği bir ismin belirlenmesiyle görevi teslim etmek. Tabii aynı zamanda Başkanlık Konseyinin de aynı şekilde.

Serrac’ın konuşmasında dikkat çeken bir başka başlıksa son dakikalarda bahsettiği Berlin Zirvesi’yle ilgili bölüm.

“Diyalog Komitesinin çalışmalarını gerçekten de tamamlamış olduğunu, görevi teslim edebileceğimiz yeni bir Başkanlık Konseyi ve hükümet başkanı görevlendirmiş olacağını ümit ediyorum. Onlara başarılar diliyorum. Bütün bunlar tabii ki Güvenlik Konseyi tarafından da onaylanan Berlin Zirvesi sonuçlarında mevcuttu.”

Serrac’ın konuşmasında aslında net olan, hem Libya için artık siyasi diyalog sürecinin bir sonuca ulaşması ve o güne kadar görevinin başında olacağını ilan etmesi hem de bu sürecin kısa sürede hayata geçmesi temennisi.

[Libya Ulusal Mutabakat Hükümeti Başbakanı Fayiz es-Serrac. Fotoğraf: AA]

Siyasi diyalog sürecinin sonunda ne olacak?

Devam eden siyasi diyalog görüşmeleri Libya için yeni bir dönemin başlangıcı olacak. Tabii yinelemek gerekiyor ki, sonuca ulaşırsa ya da başka bir deyişle sonuca ulaşmasına izin verilirse… Libya için yeni bir başlangıç, yeni bir nefes ve zor günlerin geride kaldığının önemli kanıtlarından biri olacak bu. Özellikle de halk için. Ve sonrasında demokratik sistem hayata geçecek, seçim süreci başlayacak. Ancak ilk aşamanın hayata geçmesi kadar sürdürülebilmesi de önemli. Libya’da tarafların ortak bir sonuca ulaşması halinde, Serrac’ın da yeni bir başbakan ve Başkanlık Konseyi arzusu göz önünde bulundurulduğunda yeni isimlerin başkan olacağı ve Başkanlık Konseyinde yer alacağı net gibi görünüyor. Elbette geçen süreçte şu anki aktörlere bakıldığında bazı tahminler yapılsa da ortak onay verilen bir isim, özellikle Cenevre görüşmelerinde netlik kazanacak.

Peki şu anki yönetim sistemi devam edecek mi? Siyasi diyalog masasında yer alan aktörlere bakıldığında, var olan sistem üzerinde bazı oynamalar yapılması ve bunun yeniden düzenlenmesi ihtimali yüksek görünüyor. Masadaki hangi aktörlerin hangi görevlerde yer alacağının düğümü de yine büyük oranda Cenevre’de çözülecek. Cenevre’deki görüşmelerde, masada sürpriz aktörlerin veya temsilcilerin yer alması da siyasi diyalog sürecinin önemli ihtimalleri arasında.

2020 yılının başından bu yana Hafter milislerinin elinde olan ve özellikle Tarhune’nin alınmasından sonra Libya’yı uzun süre meşgul eden Sirte başlığında da, bölgenin silahsızlandırılması konusu daha çok gündemde olacak gibi görünüyor.

Libya için siyasi diyalog süreci hassasiyetle ve özenle ilerliyor. Darbeci Hafter destekçileri, daha önceki gibi masayı deviren hamleler yapmazsa Libya için uzun zamandır beklenen yeni dönemin kapıları aralanabilecek. Ancak bir anda dengelerin alt üst olabildiği Libya’da bu karanlıktan çıkmak için tüm aktörler aynı samimiyeti gösterirse… Özellikle de Libya halkı ve çocuklar için…