Macron, Costa, Meloni: Ukrayna müzakereleri masasında Avrupa’dan kim yer almalı?

Washington ve Moskova arasında görüşmeler başlarken Avrupa ülkeleri, Ukrayna ve Avrupa’nın doğrudan katılımı olmadan Ukrayna’da barışın sağlanamayacağı konusunda ısrar ediyor.

Bu haberin orjinalinin yayınlandığı dil İngilizce

TÜHA / TÜRKUAZ İnternational News Agency

Gazeteci* Alice TİDEY, euronews

Euronews’e konuşan diplomatik kaynaklar, Ukrayna, Rusya ve ABD ile müzakere masasına oturmak isteyen Avrupalı liderlerin kendilerini kimin temsil edeceğini henüz görüşmeye başlamadığını açıkladı.

Ancak bir AB kaynağı Euronews’e yaptığı açıklamada AB Konseyi Başkanı Antonio Costa’nın Ukrayna’ya yardım konusunda ne yapmak istediklerini ve güvenlik garantileri konusundaki tutumlarını belirlemek için 27 üye ülkenin liderleriyle “ikili istişare süreci başlattığını” doğruladı.

Euronews’e konuşan bir kaynak, Brüksel’deki diplomatlar forumuna atıfta bulunarak, “Coreper [Daimi Temsilciler Meclisi] dün akşam bu girişim hakkında bilgilendirildi,” dedi.

Euronews’in edindiği bilgiye göre, Ukrayna’nın talep ettiği Avrupa Özel Temsilcisi atama konusu Costa’nın liderlerle yapacağı görüşmelerde ele alınabilir.

Washington ve Moskova arasındaki ilk görüşmeler, ABD Başkanı Donald Trump’ın Vladimir Putin ile yaptığı “uzun ve son derece verimli” bir telefon görüşmesinin ardından diyaloğun “derhal” başlayacağını açıklamasından altı gün sonra, 18 Şubat Salı günü Riyad’da yapıldı.

Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy ve şu ana kadar sürecin dışında tutulan AB liderleri, ikili görüşmeleri büyük ölçüde kınadı ve hem Ukrayna’nın hem de Avrupa’nın sürece dahil olmasını talep etti.

‘Aday olan isim yok’

Kiev, AB’yi ABD’nin General Keith Kellog’a yaptığı gibi acil olarak özel bir temsilci atamaya çağırdı.

Ukrayna Cumhurbaşkanı Zelenskiy’nin ofisinin başkan yardımcısı Ihor Zhovkva bu hafta başında Bloomberg’e verdiği demeçte, “Hızlı bir şekilde karar verilmeli” dedi. “Umarım Paris toplantısından hemen sonra. Harekete geçmeliyiz, tepki vermemeliyiz.”

Ancak Euronews’e konuşan üç diplomat, Münih ve Paris’te sırasıyla dışişleri bakanları ve liderler arasında aceleyle düzenlenen iki toplantıya rağmen konunun gündeme gelmediğini doğruladı.

“Ortada herhangi bir isim yok. Bu konuyla ilgili bir soru değil. Bu kişilerin egolarıyla ilgili değil, çıkarlarla ilgili. Bu nedenle, öncelikle bu pozisyonu kimin sunması gerektiğini tartışmak yerine, ne istediğimize dair ortak bir pozisyon üzerinde çalışmamız gerekiyor,” dedi.

Pazartesi günü Paris’te Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un ev sahipliğinde Almanya, İngiltere, İtalya, Polonya, İspanya, Hollanda, Danimarka liderlerinin yanı sıra AB Konseyi, Avrupa Komisyonu ve NATO başkanlarını bir araya getiren gayrı resmi toplantı, Avrupa ülkelerinin barış sürecinin bir parçası olarak hangi ortak güvenlik garantilerini sağlamaya hazır oldukları konusunda netlik sağlayamadı.

Konuyla ilgili bilgi sahibi üç kişinin Euronews’e yaptığı açıklamaya göre, müzakereler sırasında Avrupa’yı kimin temsil edeceği konusuna da değinilmedi.

Macron çarşamba günü Norveç ve diğer AB ülkeleri liderleriyle sanal bir toplantı daha düzenleyecek.

Avrupa geç mi kaldı?

Euronews’in ulaştığı uzmanlara göre Avrupa, Washington’la ilişkilerin daha az çatışmalı olduğu Biden yönetimi sırasında ya da Trump’ın yeniden seçilmesi ile göreve başlaması arasındaki üç aylık dönemde görüşmelere hazırlanmayarak kendini az çok dışladı.

Eski bir Fransız diplomat ve Institut Français des Relations Internationales (IFRI)’de Avrupa işlerinden sorumlu başkan özel danışmanı olan Claude-France Arnould Euronews’e yaptığı açıklamada, “Bence AB ya da bazı Avrupa devletleri, Trump girişimini başlatmadan önce, muhtemelen AB üyesi olmayan diğer devletlerle görüşmeler önermeliydi,” dedi.

Arnould, “Karar vermediğimiz bir bağlamda asker konuşlandırma ya da para teklif ederek bir koltuk satın almaya çalıştığımız bir durumda olmayız,” dedi.

Euronews, masada bir koltuk verilmesi halinde kimin davet edilmesi gerektiğine ilişkin görüşleri sorduğunda Costa ve bloğun Yüksek Temsilcisi Kaja Kallas, rollerinin kendilerine verdiği sorumluluklar nedeniyle ilk sıralarda yer aldı.

Chatham House’un Avrupa programı başkanı Armida van Rij, Costa’yı bloğun en üst düzey diplomatına tercih ederek, AB Konseyi’ndeki rolünün AB başkentleri arasında uzlaşma sağlanmasına yardımcı olmak olduğu düşünüldüğünde Costa’nın “bu konuda üye devletleri temsil etmek için daha iyi bir konumda olabileceğini” savundu.

Costa’nın yanı sıra Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen de Egmont Enstitüsü Avrupa Programı Direktörü Sven Bishop tarafından potansiyel müzakereciler olarak gösterildi.

Euronews’e konuşan Bishop, “AB’nin orada olması gerektiğini düşünüyorum, çünkü Ukrayna’nın üyelik başvurusunu sürdürme kararı (eğer buna karar verirsek) stratejik açıdan çok önemli,” dedi.

“Ancak Ukrayna’ya sadece devletler güvenlik garantisi sağlayabilir, dolayısıyla belki de [İngiltere Başbakanı Keir] Starmer ve Macron, iki Avrupa nükleer gücü ve/veya [Polonya Başbakanı Donald] Tusk, çünkü Polonya şu anda Avrupa’nın en büyük ordusuna sahip” ve şu anda AB Konseyi dönem başkanlığını yürütüyor.

‘Talihsiz’ zamanlama

Ancak van Rij’e göre, AB liderlerinin kendi ulusal çıkarlarını ya da pozisyonlarını destekleyecekleri endişesiyle kendi içlerinden birini atamaları zor olabilir.

Örneğin Macron daha önce Ukrayna’ya barış gücü askerleri gönderme isteğini dile getirmiş, ancak bu öneri diğer üye devletler tarafından reddedilmişti. Kendi ülkesindeki zayıf konumu nedeniyle de yıldızı sönüyor.

Ayrıca Trump’ın ilk başkanlığı döneminde Tahran ile Washington arasında arabuluculuk yapmaya çalışmış ancak başarısız olmuş ve bu süreçte Amerikalı lider tarafından eleştirilmişti.

Trump’ın yemin törenine davet edilip katıldıktan sonra Trump’ın gözüne girdiği düşünülen İtalya Başbakanı Giorgia Meloni de adaylar arasında yer alabilir. Ancak her ne kadar Ukrayna, AB ve NATO yanlısı olsa da, ki bu AB üyesi ülkelerin çoğunun desteğini almak için kilit öneme sahip, İtalya’nın düşük savunma harcamaları – NATO’nun GSYH hedefinin yüzde 2’sine ulaşmıyor – ve büyük bir askeri aktör olarak görülmemesi Washington tarafından diskalifiye edilmesine neden olabilir.

Van Rij, görüşmelerin Almanya’da 23 Şubat’ta sona erecek bir seçim kampanyasının ortasında gerçekleşiyor olmasının zamanlama açısından daha da “talihsiz” olduğunu belirtti.

Muhafazakar Hristiyan Demokrat Birlik (CDU) lideri Friedrich Merz’in Olaf Scholz’un yerine başbakan olacağı konuşuluyor.

Ukrayna ve savunma konularındaki tutumları Macron’unkilere daha yakın görünen Merz, AB’nin motoru olarak nitelendirilen iki üye ülkenin, Macron ve Scholz’un ilişkilerinin bozulmasının ardından yeniden birlikte çalışmaya başlamasını sağlayabilir. Ancak yeni bir Alman hükümetinin kurulması için aylar sürecek koalisyon görüşmeleri gerekebilir.

İngiltere’nin ya da AB üyesi olmayan diğer devletlerin bloğun seçtiği ismin arkasında toplanmayı kabul edip etmeyecekleri ya da kendi koltuklarını talep edip etmeyecekleri de belirsiz.

Van Rij’e göre tüm bunlar bir araya geldiğinde “bu tartışmalarda Avrupa’yı ya da AB’yi temsil edecek bir kişinin çıkması pek olası değil.”

ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio ve Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov bu hafta yaptıkları açıklamalarda Avrupa’nın sürece dahil olmasını öngörmediklerini belirtirken, Rubio yaptırımların hafifletilmesi konusu görüşülürken AB’nin de devreye girebileceğini ifade etti.

Ancak AB büyükelçileri çarşamba günü, Ukrayna’ya karşı yürüttüğü savaş nedeniyle Rusya’ya uygulanan ve alüminyum ile Moskova’nın Gölge petrol tankerleri filosunu hedef alan 16. yaptırım paketini onayladı.