Rusya’nın Ukrayna’yı işgali: Savaşın üzerinden geçen bir yılda Rusların hayatı nasıl değişti?

Rusya’nın aylarca Ukrayna sınırına devasa asker ve silah yığınağı yaptıktan sonra 24 Şubat 2022’de sınırı geçerek işgale başlamasının üzerinden bir yıl geçti. Ancak Moskova sokaklarında günlük hayat bütün hızıyla devam ediyor.

[Moskova’da Rusya’nın “özel operasyon” olarak tanımladığı Ukrayna’nın işgalinin sembolü Z harfinin asıldığı bir bina   –  ©  AP/Copyright 2022 The AP. All rights reserved.]

Uluslararası Haber Ajansı (UHA)’nın KİEV Temsilcisi Daria KALENİUK‘un ‘EuroNews’ kaynaklı haberine göre, Hafta sonları Sretenka mahallesindeki restoran ve barları dolduran gruplar “turist polisi” olarak bilinen memurlar tarafından izlenmelerine rağmen ‘neşeli’ görünüyorlar.

Kenti ziyaret edenler rehberler eşliğinde tarihi kiliseleri geziyor. Nişan, düğün ve kutlamalar ‘savaş yokmuşçasına’ devam ediyor.

Birçok Batılı marka ülkeden çekildi, ancak bu ürünlerin yerine ya Rus versiyonları başladı ya da farklı isimler altında satılmaya ve taklitleri yapılmaya devam ediyor.

Ülkenin savaşta olduğunu gösteren çok az işaret bulunuyor. Rusya’nın “özel askeri operasyon” olarak tanımladığı Ukrayna’nın işgalinin sembolü “Z” harfi bazen bir binanın cephesinde, bazen ticaret yapmaya son veren Batılı bir mağazanın kepenginde göze çarpıyor.

Elbette savaşın derin etkileri söz konusu ancak bunun Rusların yaşamında ‘acı veren ve yaralayan’ yanlarını görmek ya da göstermek için özel çaba sarfetmek gerekiyor.

Muhalefet susturuldu

Savaşta ölenlerin sayısı binlerle ifade edilirken, hükümet geniş çaplı baskı ile muhalefeti susturdu.

Siyasi muhalifler hapse atıldı ya da yurt dışına kaçtı. Ilya Yashin sekiz buçuk yıl ceza aldı, Vladimir Kara-Murza hapiste yargılanmayı bekliyor, Alexey Navalny ise hala hapiste.

“Özel operasyon” yerine “savaş” demek suç olduğundan pankartlarında bu kelimeyi kullanan protestocular yüksek para cezalarına çarptırılıyor.

Aktivist olmayan ama savaşın dehşetine karşı tepki vermek isteyenler de 10 yıla kadar hapis cezası ile karşı karşıya.

Medya propagandası sürüyor

Devlet televizyonu Batı’ya karşı ‘nefret kusuyor’ ve dünyanın büyük bir kısmının hala Rusya’nın yanında olduğuna dair güven verici mesajlar veriyor.

Associated Press haber ajansına konuşan ülkenin önde gelen bağımsız araştırma şirketi Levada Center’ın direktörü Denis Volkov, bu mesajların Rusya’da etkili olduğunu söylüyor.

Volkov “NATO’nun Rusya’yı mahvetmek ya da en azından zayıflatmak istediği fikri… uzun yıllardır (ankete katılanların) dörtte üçü için yaygın bir görüş.” diye açıklıyor.

Öte yandan sosyal medya ve bağımsız haber siteleri de engelleniyor. Önde gelen bir radyo istasyonu yayından kaldırıldı. Nobel Barış Ödülü sahibi 2021 Dmitry Muratov tarafından yönetilen Novaya Gazeta gazetesi lisansını kaybetti.

Kremlin’in söylemi okullarda da dayatılıyor

Kremlin kendi söylemini gençlere de dayatıyor. Eylül ayında okul müfredatına “Önemli Şeyler Hakkında Konuşmalar” benzeri yeni bir ders eklendi. Sekizinci ve 11. sınıf öğrencilerine yönelik ders planında Rusya’nın “çok kutuplu bir dünya düzeni” inşa etmek için “özel misyonu” anlatılıyor.

Bu dersi okutmayı reddeden en az bir öğretmenin işinden kovulduğu biliniyor. Zorunlu olmamasına rağmen, derse girmeyen öğrencilerin velilerine de okul idaresi ya da polis tarafından baskı yapıldığı bildiriliyor.

Öte yandan okul çocuklarına askerlere mektup yazmalarının istendiği ve bazı okulların Ukrayna’da savaşan mezunları için bir “Kahraman Masası” belirlediği aktarılıyor.

Yaptırımlar ne kadar etkili oluyor?

Büyük yaptırımlara maruz kalan Rus ekonomisi, savaşın enerji fiyatlarını yükseltmesinin ardından yaklaşık 325 milyar dolarlık rekor petrol geliri sayesinde beklentilerin üzerinde bir performans sergiledi.

Merkez Bankası faiz oranlarını yükselterek düşen rubleyi istikrara kavuşturdu ve para birimi dolar karşısında işgal öncesine göre daha güçlü.

McDonald’s, Ikea, Apple ve benzeri Batılı birçok şirket Rusya’yı terk etti. McDonald’s Vkusno – i Tochka  (Lezzet Noktası) adını alırken, Starbucks da esasen aynı menülerle Stars Coffee oldu.

MacBook’lar ve iPhone’lar hala kolayca bulunabiliyor ve Moskovalılar restoranlarda Japon balığı, İspanyol peyniri ve Fransız şarabı olduğunu söylüyor.

Ödeme ağları Visa ve Mastercard ülkede hizmetlerini durdurdu, ancak bankalar yerel MIR sistemine geçti ve böylece mevcut kartlar ülkede çalışmaya devam etti. Mır sisteminin birçok ülkede durdurulması nedeniyle yurt dışına seyahat edenler nakit kullanıyor.

Avrupa Birliği’nin Rusya’dan uçuşları yasaklamasının ardından uçak bileti fiyatları yükseldi ve varış noktalarına ulaşmak zorlaştı. Yurt dışı seyahatleri artık ayrıcalıklı bir azınlık için geçerli hale geldi.

Sosyologlar bu değişikliklerin, 2022’de ortalama aylık maaşları yaklaşık 900 dolar olan Rusların çoğunu pek rahatsız etmediğini söylüyor. Toplumun sadece üçte birinin pasaportu var.

Enflasyon yaklaşık yüzde12 artarken Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin çocuklu aileler için yeni yardımlar açıkladı ve emekli maaşları ile asgari ücreti yüzde 10 arttırdı.

Güvenliği için isminin açıklanmasını istemeyen Vladimir AP’ye “Evet, biraz daha pahalı ama sıkıntı yok,” de konuştu.

“Şehir merkezinde yürüdüğünüzde hiçbir şey olmuyormuş gibi bir izlenim ediniyorsunuz. Hafta sonları pek çok insan dışarıda oluyor. Kafelerde daha az insan var ama yine de oradalar.” diyen Vladimir yine de başkentin daha boş ve insanların daha üzgün göründüğünü ifade etti.

Seferberlik aileleri parçaladı

Eylül ayında Kremlin’in 300 bin yedek askeri seferber etmesi ülkede paniğe yol açtı. Yurt dışı uçuşlar saatler içinde tükendi ve Rusya’nın sınır kapılarında uzun kuyruklar oluştu. Takip eden haftalarda yüz binlerce kişininülkeyi terk ettiği tahmin ediliyor.

Askere alınanlar, üslerdeki kötü yaşam koşullarından ve teçhizat eksikliğinden şikayet ediyor. Birçok aile de uygun eğitim ve teçhizat olmadan cepheye gönderilenlerin kısa sürede yaralandıklarını iddia ediyor.

İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana ilk kez yedek askerlerin seferber edilmesiyle aileler parçalandı. Eşinin askere alınmasına itiraz eden bir kadın, aniden çocuklarına ve hasta kayınvalidesine bakmak zorunda kaldıktan sonra çektiği zorlukları anlattı.

“Çok zordu. Aklımı kaybedeceğimi düşündüm.” diyen kadın, davası devam ettiği için AP’ye isminin açıklanmaması koşuluyla konuştu. İzinli olarak eve gelen kocasının zatürreden muzdarip olduğunu ve her yüksek sesten korktuğu için psikolojik bakıma ihtiyaç duyduğunu söyledi.

Bu yaşananlara rağmen, anket şirketi sahibi Volkov, Ruslar arasında savaşın “uzakta bir yerde olduğu, bizi doğrudan etkilemediği” düşüncesinin hakim olduğunu belirtti. Volkov’a göre kimileri Kremlin’in yeni bir seferberlik ilan etmesinden korkarken, birçok kişi “Paçayı kurtardık. Tanrı’ya şükür, hayatımıza devam ediyoruz.” diye düşünüyor.

Savaş ve ölüm

Savaşın gerçek yüzü, cepheye giden yakınlarının ölüm haberlerini alan ailelerin ocağına ateş düşürüyor.

AP’ye konuşan bir anne oğlunun nisan ayında Rus filosuna aitsavaş gemisinin batırılmasının  ardından oğlundan haber alamadığını ve bu acının ne kadar dayanılmaz olduğunu söylüyor. İsmini vermekten çekinen anne oğlunun öldüğüne inanmak istemediğini belirtiyor. Ancak Putin’in birçok asker annesini teselli etmeye çalıştığı görüntülere yansımıştı.

Rusya Savunma Bakanlığı ölü sayısının 6 binden biraz fazla olduğunu bildirdi, ancak Batılı tahminler bu sayının on binleri bulduğu yönünde.

Putin, çatışmada öldürülenler listesinde yer alanların ailelerine tazminat sözü vermişti.