* Hollanda’da, Theo Loevendie’nin, icra ettiği müziklerin, artıları ve eksileri nedir?

* 92 yaşındaki besteci Theo Loevendie devamlı genişleme hayalleri kuruyor.

* Theo Loevendie caz çalarken her zamankinden daha fazla eğleniyor.

* Dudok Quartet Amsterdam, Theo Loevendie’nin yeni bir eseri olan Second String Quartet’in prömiyerini yapma onuruna sahip.

TÜHA / TÜRKUAZ Europe İnternational News Agency

                       THEO LOEVENDİE

Johan Theodorus Loevendie 17 Eylül 1930’da Amsterdam’da doğdu.

Amsterdam müzik akademisinde (Conservatorium) kompozisyon ve klarnet eğitimi aldı. Başlangıçta caz müziği üzerinde yoğunlaştı. 1968’den itibaren opera, konçerto ve oda müziğinin de aralarında bulunduğu konser müziği de yazdı. Bestelerinden bazıları ödüller kazandı. 1970’den itibaren Loevendie, birkaç Hollanda konservatuarında kompozisyon dersleri verdi. 

Loevendie’nin Türk müziğinden etkilendiğini bilenlerimiz azdır.

Loevendie, 1952’de Boğaziçi’nde dört ay klarnetçi olarak çalıştı. Türk müziğini ilk kez orada duydu ve bu onda derin ve kalıcı bir etki bıraktı. 30 yıldır bir Türk kadını ile evli olan Loevendie’nin iki kızı bulunuyor.

Loevendie kendisine “besteci olarak geç kalan biri” diyor. 1970’lere kadar sadece caz saksafoncusu olarak biliniyordu. Dörtlüsü ( Hans Dulfer , Arjen Gorter ve Martin van Duynhoven’ın ortak oluşturduğu ) ile Boy Edgar’s Big Band’in bir üyesi ve Theo Loevendie, Consort ile uluslararası üne kavuştu. Ancak o zaman çağdaş müziğe geçiş yapar. Bestelerinin karakteristik özelliği, doğaçlama alanı ve özellikle Orta Doğu müziği olmak üzere Batılı olmayan unsurlardır.

1930 – 1950

Theo Loevendie küçük yaşlardan itibaren müziğe karşı bir yetenek ve ilgiye sahiptir. İlkokulda çeşitli enstrümanlarla tanışma fırsatı yakalar. Loevendie’nin yeteneğini fark eden bir öğretmen, dokuz yaşındaki öğrenciyi, Bach’ın bir müzik konserine götürür. Loevendie, Postharmonie’de klarnet çalacak. Kısa bir süre sonra, 1949’da Amsterdam ve çevresinde aktif olan The Typhoons altılısında çalmaya başladığında caz devreye giriyor.

1951 – 1955

1952 civarında Theo Loevendie, diğerlerinin yanı sıra trompetçi Nedly Elstak ile Gökkuşağı Beşlisi’ni oluşturur. Elstak ve Berlin merkezli multi-enstrümantalist William McAllen ile birlikte gece kulüplerinde çalmak için Türkiye’ye gider. Müzisyen, bu ziyareti sırasında daha sonraki bestelerinde de etkisi görülen Doğu müziği ile tanışacaktır. Dönüş yolculuğunda daha sonra eşi olacak bir Türk kızıyla tanışır. 1955’te onu Lahey’deki kulüplerde Chuck Ross’un kombosunda alto saksafon çalarken görmeliydiniz.

1956 – 1959

Theo Loevendie, Amsterdam Konservatuarı’nda Ru Otto’dan klarnet, Ernest Mulder’dan teori ve Leon Orthel’den kompozisyon dersleri alıyor. Üç yıl sonra klarnet diplomasını alır. İki yıl sonra kompozisyon bölümünden mezun oldu. Öğretmenleri tarafından pek beğenilmeyen caz çalmaya bu dönemde devam ediyor. 1958’den 1960’a kadar, VARA iki haftada bir müzik programı yayınlar: Romance In Jazz. Loevendie, caz ve klasik müziği bir araya getirmeyi amaçlayan projenin lideri ve aranjörü. Trompetçi Ado Broodboom’un yanı sıra katılımcılar şunları içerir: Sem Nijveen (keman), Rita Reys (vokal), Pim Jacobs (piyano), Ruud Jacobs (bas), Cees Verschoor (klarnet, alto saksafon ve bas klarnet) ve Cees See ( davul).

1960 – 1968

Ado Broodboom’un girişimiyletek seferlik bir performans için büyük bir grup oluşturulur. Loevendie, bir saksafoncu ve aranjör olarak bunun bir parçası olacak. 27 Aralık 1960’ta Amsterdam Concertgebouw’da Boy Edgar’ın yönettiği konser o kadar başarılı ki, Antibes Festivali de dahil olmak üzere yurtiçi ve yurtdışındaki performanslarıyla Boy’s Big Band olarak devam ediyor. 1965 ve 1966’daki kayıtlar, Finch Eye da dahil olmak üzere Loevendie’nin bestelerini de içeriyordu. Boy Edgar, 1966 sonbaharında Amerika Birleşik Devletleri’ne gittiğinde, Loevendie yönetimi devralır. Taburu bestesi 1967 Hollanda Festivali’nde seslendirildi. 1968 baharında, kısmen mali ve sanatsal sorunlardan dolayı grup için perde düşer. Theo Loevendie ve üçlüsü, 1967’de kendi adı altında, daha sonra Edison ödülü alacak olan LP Stairs’i kaydetti. 1968 sonbaharında Loevendie, formasyon Eşini öyle bir kadroyla sunar ki, artık fikirlerinin uygulanmasının önünde herhangi bir sanatsal engel kalmaz. Grupta ve daha küçük oluşumlarda yıllarca aktif kalır.

1969 – 1979

Theo Loevendie, Johan Wagenaar Vakfı tarafından orkestra için ilk bestesini yazması için görevlendirilir. Scaramuccia’nın prömiyeri 1969’da yapıldı. Rotterdam Konservatuarı’nda kompozisyon alanında kıdemli öğretim görevlisi olacak. Müzisyen, beste ve doğaçlama arasında köprü kuran Stamp konserleriyle büyük başarı elde ediyor. Scaramuccia ve Flexio (1979) adlı bestelerinin yanı sıra, bu dönemde çeşitli orkestraların repertuarlarında birçok eseri bulunmaktadır. 1979’da kendisine Wessel Ilcken Ödülü verildi. Jüri raporundan bir alıntı: “Theo Loevendie, son 15 yılda, rüzgar nerede eserse, soğukkanlılıkla kendi yoluna giden son derece çok yönlü bir müzisyen olarak kendini gösterdi.”

1980 – 1984

Bestesi ‘Venus & Adonis’in performansıyla Nieuw Ensemble yaratıldı. Anlatıcı ve topluluk için ‘Bülbül’ masallı gramofon plağı (1979) Edison Classic 1982 aldı ve TV yapımı İtalyan RAI’den ödül aldı. Theo Loevendie, Amerikan Koussevitzky Ödülü’nü (1984) orkestra çalışması ‘Flexio’ (1979) için kendisine verilen Pierre Boulez ile paylaşır.

1985 – 1986

‘Naima’ operasının prömiyeri Hollanda Festivali sırasında yapılacak. Loevendie, bu çalışma için 1986 Matthijs Vermeulen Ödülü’nü aldı.

1988 – 1991

Theo Loevendie, Lahey’deki Kraliyet Konservatuarı’nda ders veriyor. Eserleri ve birçok başarısı nedeniyle 1988’de prestijli 3M Ödülü’nü alan ilk bestecidir. Librettosunu kendisinin yazdığı ‘Gassir, The Hero’ (1990) oda operasının prömiyeri Mayıs 1991’de Boston’da yapıldı.

1995 – 1997

Loevendie ayrıca Conservatorium van Amsterdam’da öğretmen olacak. ‘Esmée’ (1994) adlı operasının prömiyeri Hollanda Festivali’nde yapılacak. Opera Berlin’de de sahnelenir ve 1997’de Bielefeld’de (Almanya) yeni bir prodüksiyon sahnelenir.

2001 – 2002

Oda operası ‘Johnny & Jones’, Hollanda Festivali’nde prömiyer yapacak. 25 Batılı ve Batılı olmayan enstrüman için ‘Seyir’ (2001) prömiyerini Berliner Festspiele 2002’de yapacak. ‘En güzel notası’ sorulduğunda, bu parçadan birini seçiyor, ancak: “Güzel olmak için müziğin hiçbir özelliği yok. Yazılı notalar sadece yardımcıdır. Besteci ancak beyan sahibidir.”

2003 – 2006

‘Johnny & Jones’ oda operası Dresden’de tekrarlanıyor. Loevendie, çok kültürlü topluluk Ziggurat’ı kurdu. Bu topluluk, Türk-Ermeni duduk ve Çin erhu gibi batılı ve batılı olmayan enstrümanların bir kombinasyonundan oluşur. Daha önce Loevendie, dünya müziğinin çalışmaları üzerindeki etkisi hakkında şunları söyledi: “Artık Batılı olmayan enstrümanlar için beste yapmaya devam etmek istiyorum. Çok fazla fedakarlık yapıyorsunuz çünkü bu zaman alıyor ve performans seçenekleri sınırlı ama bence gelecek bu. … Her kültürden müziğin birbirine karışması kaçınılmazdır.”

2007

Theo Loevendie “operina”yı icat eder; fazla dekor veya kostüm içermeyen kısa bir müzikal tiyatro çalışması. ‘Babylon’ adlı parça, eleştirmen Frits van der Waa’dan şu tepkiyi alıyor: “Loevendie, genizden gelen ancak kadifemsi bir sesi ve kışkırtıcı bir dinamik aralığı olan, obua benzeri bir Ermenistan duduk’un ifade olanaklarını test ediyor (deniyor). Çin erhu kemanı ve pan flüt. Tüm bunlar, doğaçlama ve bestenin sorunsuz bir şekilde birleştiği bir programa dahil edildi.”

2008

Amerikalı kölelik karşıtı savaşçı William L. Garrison’ın hayatını konu alan mini opera ‘Kurtarıcı’, 4 Ekim’de Boston’da prömiyer yapacak. Kees van Kooten, De Nachtegaal için yeni bir metin yazıyor, bu versiyonun prömiyeri Noord Nederlands Orkest ile yapılacak ve DVD ve CD olarak yayınlanacak.

2009

Solistler, koro ve üflemeli çalgılar için ‘Fatum’ adlı eserin prömiyeri, Mozart’ın ‘Requiem’inin karşılığı olarak Nederlands Blazers Ensemble tarafından Mart ayında yapılacak bir turda yapılacak. Eylül ayında Theo Loevendie Quartet’in Martin van Duynhoven , Hans Dulfer ve Arjen Gorter ile yeniden bir araya gelmesi bekleniyor .

2010

Eylül ayında, 80. doğum günü vesilesiyle, Bimhuis, Concertgebouw (Ralph van Raat tarafından hazırlanan piyano için konçerto prömiyeri ile) ve Muziekgebouw aan ‘t IJ’de konserler düzenlenecek. Filozof Spinoza hakkında bir opera oratoryosu üzerinde çalışan Theo Loeven.

2013

Mart ayında, Muziekcentrum van de Omroep koleksiyonunda yapılan bir araştırma sırasında, Theo Loevendie’nin 1958 ile 1960 yılları arasında VARA radyo programı A Romance In Jazz için yazdığı caz standartlarında düzenlemelerle birlikte el yazısıyla yazılmış bir dizi nota tesadüfen bulundu. Repertuardan bazıları All Of You, Billie’s Bounce, Caravan, Stella By Starlight, Love For Sale ve The Nearness Of You’dur.

2014

Saksofoncunun 2014’teki ilk performansı, oluşumu The Wellingtonians ile 11 Ocak’ta Bimhuis’te. Grup, gitarist Maarten van der Grinten, basçı Mark Haanstra, davulcu Joost Lijbaart ve tenor saksafoncu Yuri Honing , tromboncu Wolter Wierbos ve viyolacı Oene van Geel’den oluşuyor.. Grubun adı, Theo Loevendie’nin 2012’den bu yana yılda birkaç kez Theo Loevendie 4 dörtlüsü de dahil olmak üzere caz konserleri verdiği Amsterdam’daki müzik kafesi Café Welling’den geliyor. 11 Ekim 2014’te The Rise Of Spinoza operası prömiyer yapacak Amsterdam’daki Concertgebouw’un Grote Zaal’ında. Hem besteler hem de libretto Loevendie’ye ait. Opera, Markus Stenz yönetimindeki Radyo Filarmoni Orkestrası tarafından icra edilecek. Hikaye, Yahudi filozof Baruch Spinoza’nın (1632-1677) Sefarad topluluğundan kovulduğu 1656 yılında geçiyor. Konserin kaydı 6 Haziran 2015’te Radyo 4’te yayınlanacak ve 2018’de CD olarak yayınlanacak.

2015 – 2016

Loevendie’nin çeşitli besteleri dünya çapında orkestralar ve daha küçük topluluklar tarafından icra edilmektedir. Claro parçası, 26 Temmuz’da Madrid’deki Uluslararası Klarnet Festivali’nde Laura Carmichael (klarnet) ve Fie Schouten (bas klarnet) tarafından ilk kez seslendirilecek. Besteci ayrıca plakçı Erik Bosgraaf ve Holland Baroque Society için besteler yazıyor. Besteci ve müzisyenin 85. doğum günü, 27 Eylül 2015’te Amsterdam Bimhuis’te Loevendie’nin düzenli caz grubu The Wellingtonians ile kutlanacak. O akşamın konukları Oene van Geel ve Yuri Honing’dir., şarkıcı Nora Fischer ve Erik Bosgraaf. Festival akşamında, Loevendie’nin bazı eserleri, The Wellingtonians üyeleri tarafından desteklenen Conservatorium van Amsterdam’dan öğrenciler tarafından da seslendirilecek. Aralık 2015’te, Podium Witteman müzik programının televizyon yayınında, Belediye Başkan Yardımcısı Kajsa Ollongren, Theo Loevendie’ye tüm faaliyetleri için bir takdir göstergesi olarak Amsterdam Şehri Andreas Madalyası takdim etti.

2017

Piyano için iki yeni Bagatelle ilk kez 26 Eylül’de Ralph van Raat tarafından Tilburg’daki Het Cenakel’deki bir konserde seslendirilecek. Konserin kayıtları Kasım ayında Concertzender tarafından yayınlanacak. Van Raat ayrıca tamamen Theo Loevendie’nin piyano eserlerinden oluşan Strides albümünü de çıkarıyor. Jazz in Welling’in ilk şafağı, 12 Kasım’da tenor saksofoncu Yuri Honing’in konuk olacağı özel bir edisyonla kutlanacak .

2018

Kaydedici Erik Bosgraaf, Brilliant Classics etiketinden bir CD’de Nachklang ve Loevendie’nin diğer eserlerini seslendiriyor. Besteci üç doğaçlamaya katılır. 4 Mart’ta, Loevendie’nin Happy Ted ve iki Bagatelles üzerine yazdığı varyasyonların dünya prömiyeri. Rotterdam, De Doelen’de Ralph van Raat tarafından icra ediliyorlar. Amsterdam’daki Çello Bienali 2018 sırasında, seçilen on beş çellist, festival adına Theo Loevendie’nin solo çello için yazdığı eseri seslendirmek zorunda oldukları bir yarışmaya katılıyor. Besteci/müzisyen, hayat hikayesini Prometheus tarafından yayınlanan Theo Loevendie: Bir bestecinin anıları adlı kitapta anlatıyor.

2019 – 2021

20 Nisan 2019’da Concertgebouw Amsterdam’da ‘Theo Loevendie ve Türk Müziğinin Etkisi’ başlıklı bir akşam gerçekleşti. Besteci, bestelerinden kendisi bir seçim yapıyor ve kemancılar Emma Breedveld ve Oene van Geel , ud sanatçısı Mehmet Polat, tromboncu Wolter Wierbos , gitarist Maarten van der Grinten ve basçı Mark Haanstra ve diğerleri ile birlikte çalıyor
Loevendie, korona krizinin patlak verdiği yılda, doksanıncı doğum gününü kutluyor.
17 Eylül 2020’de özel bir Jazz in Welling baskısının ardından, iki gün sonra sizi düzenli dörtlüsü The Wellingtonians ve Swinging Strings (Emma Breedveld, Oene van Geel, Maarten van der) ile birlikte Bimhuis’te bir caz partisine davet edecek. Grinten ve Tijs Klaassen). Besteci, Dudok Quartet Amsterdam’a ithafen yeni bir yaylı sazlar dörtlüsü yazıyor. Parça ilk kez 13 Nisan 2022’de Concertgebouw Amsterdam’da bir konser sırasında duyulabilir.

SONUÇ

Yukarıda yaşam öyküsünü okuduğunuz Loevendie’nin repertuarından onlarca Türk eseri var.
Kendisinin Türk müziğine olumlu bir katkı sağlayıp sağlamadığı sorusuna, müzik uzmanları karar verebilirler.
Ama her şeye rağmen, müzik için gösterilen gayretleri de takdir etmek, bize yakışan bir tutum olacaktır.