Türkiye’nin yapay zeka stratejisi belirlendi

Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi Başkanlığı ile Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından hazırlanan, Türkiye’nin 5 yıllık dönemdeki Yapay Zekâ çalışmalarına yön verecek ilk “Ulusal Yapay Zeka Stratejisi” (UYZS) Bilişim Vadisi’nde kamuoyuna tanıtıldı.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, “Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi, hâlihazırda küresel ölçekte yaşanmakta olan ve yapay zekâ teknolojilerinin beslediği bu dönüşüme insanlık adına katkı verebilmek ve ülkemizin bu süreçten mümkün olduğunca faydalanmasını sağlamak amacıyla ilgili tüm paydaşların katkılarının da alındığı kapsamlı bir çalışmadır” sözleriyle işaret ettiği stratejide birçok önemli madde yer alıyor.

Belirlenen stratejik öncelikler, amaçlar, tedbirler ve yönetişim mekanizması; zaman içerisinde ortaya çıkabilecek fırsat, risk ve belirsizliklere cevap verebilecek şekilde kurgulandı.

Ulusal Yapay Zeka Stratejisi hazırlıkları kapsamında; kamu kurumları ve üniversitelerin yanı sıra, özel sektör, Sivil Toplum Kuruluşu (STK) ve uluslararası organizasyon temsilcileri ile fiziki ve çevrim içi platformlarda görüşmeler yürütüldü.

6 stratejik öncelik belirlendi

Çalıştaylar düzenlendi ve farklı disiplinlerdeki alan uzmanlarının değerlendirmeleri alındı. Bu çerçevede, ekonomik ve sosyal yaşamda yapay zeka ile ortaya çıkan paradigma değişiminin şekillendirdiği küresel eğilimler ile mevcut durum ve kalkınma hedefleri de dikkate alınarak Ulusal Yapaz Zeka Stratejisi’nin nihai hali verildi.

Bu doğrultuda Ulusal Yapaz Zeka Stratejisi’nin vizyonu; müreffeh bir Türkiye için çevik ve sürdürülebilir yapay zeka ekosistemiyle küresel ölçekte değer üretmek olarak belirlendi.

Ulusal Yapaz Zeka Stratejisi, bu vizyonu hayata geçirmek üzere hem ulusal politika ve ihtiyaçlar doğrultusunda hem de uluslararası kuruluşların yapay zeka strateji önerileri dikkate alınarak, 6 stratejik öncelik etrafında tasarlandı.

Bu stratejik öncelikler kapsamında 24 amaç ve 119 tedbir belirlendi. Bu amaçlar ve tedbirler, uygulayıcı kurumların detaylarını belirleyeceği eylemlerin çerçevesini çiziyor.

UYZS’nin öncelikleri ile bu kapsamda belirlenen amaçlar ve tedbirler, Türkiye’nin “Dijital Türkiye” vizyonu ve “Millî Teknoloji Hamlesi” ile uyumlu olacak şekilde kurgulandı.

2025 yılına kadar yapay zeka hedefleri

Ulusal Yapay Zeka Stratejisi’nin uygulama döneminin sonu olan 2025 yılında ulaşılması öngörülen üst seviye hedefler şöyle:

• Yapay zeka alanının Gayri Safi Yurtiçi Hasıla’ya katkısı yüzde 5’e yükseltilecek.

• Yapay zeka alanında istihdam 50 bin kişiye çıkarılacak.

• Merkezi ve yerel yönetim kamu kurum ve kuruluşlarında yapay zeka alanında istihdam bin kişiye çıkarılacak.

• Yapay zeka alanında lisansüstü düzeyde mezun sayısı 10 bin kişiye çıkarılacak.

• Yerel ekosistemin geliştirdiği yapay zeka uygulamalarının kamu alımlarında önceliklendirilerek ticarileştirilmesi desteklenecek.

• Uluslararası kuruluşların güvenilir ve sorumlu yapay zeka ile sınır ötesi veri paylaşımı alanındaki düzenleme çalışmalarına ve standartlaşma süreçlerine aktif olarak katkı verilecek.

• Uluslararası yapay zeka endekslerindeki sıralamalarda Türkiye’nin ilk 20 ülke arasında yer alması sağlanacak.

Yapay zeka uzmanları ve alanda istihdam

Küresel ölçekte yapay zeka alanındaki istihdam son yıllarda hızla büyüyor. Uluslararası mesleki sınıflandırmalar henüz mevcut olmamakla birlikte, yapay zeka alanındaki toplam istihdamın 2019 yılı itibarıyla 250 bin kişiye yaklaştığı değerlendiriliyor.

2015 yılına kıyasla Bilgi Teknolojileri (BT) birimlerinde yaklaşık 5 kat, diğer hizmet birimlerinde ise 2 kat yapay zeka istihdamı artışı olduğu tahmin ediliyor. 11 Bu durum, yapay zeka uzmanlarında artacak sektörel tecrübe ve alan bilgisi ihtiyacına da işaret ediyor.

Ülkeler arasındaki yapay zeka istihdam artışı da farklılık gösteriyor. Grafikte, profillerinde herhangi bir yapay zeka becerisine sahip olan profesyonel iş platformu üyelerinin 2015-2016 yılları arasında işe alım yüzdesi 2019 yılı ile kıyaslanıyor. İlk sırada yer alan Singapur’da 2019 yılında yapay zeka alanında işe alma oranının, 2015-2016 yıllarına ait ortalamasından 3 kat daha yüksek olduğu görülüyor. Türkiye’nin bu sıralamada üst sıralarda olduğu dikkat çekiyor.

Birçok yapay zeka projesine fon sağlandı

Türkiye’de araştırmanın yönetimi ve finansmanı için önde gelen kurum olan TÜBİTAK, çok sayıda yapay zeka AR-GE projesine fon sağlıyor. TÜBİTAK, son 10 yıl içerisinde yürüttüğü yaklaşık bin 715 AR-GE ve yenilik projesine 1,7 milyar lira (2020 fiyatlarıyla) finansman sağladı.

Bu finansmanın yaklaşık yüzde 25’i akademiye verilen destekler, yüzde 75’e yakını sanayinin gelişimine yönelik özel sektöre verilen AR-GE destekleri. Yapay zeka AR-GE projeleri için verilen desteklerin yüzde 41,2’si büyük işletmelere, yüzde 31,6’sı KOBİ’lere, yüzde 2,3’ü ise mentorluk ve tohum yatırımı oluşturması için teknoloji temelli bireysel girişimcilere verildi.

Sanayiye yönelik verilen AR-GE desteklerinden KOBİ ve bireysel girişimcilerin daha fazla faydalanmasına yönelik düzenlemeler yapıldı.

[Grafik: TRT Haber / M. Furkan Terzi]

Uzmanlar yetiştilecek ve istihdam artırılacak

Sosyoekonomik dönüşümün mimarı olacak yapay zeka uzmanlarının sayısı ve niteliği yükseltilecek, bu alanda araştırmacı ve uygulayıcı istihdamı artırılacak.

Belirlenen amaçlar doğrultusunda, yapay zeka uzmanı istihdamı, sektörel ihtiyaçlar ve öncelikler doğrultusunda artırılacak. Üniversitelerin yapay zeka alanındaki akademik ve teknik kapasitesi geliştirilecek ve yeni programlar açılacak.

Ön lisans, lisans ve lisansüstü eğitim alan öğrenci sayısı ve niteliği artırılacak. Yükseköğretim öncesi gençlerin ilgi, yetenek ve mizaçları doğrultusunda, eğitim
düzeylerine uygun şekilde algoritmik düşünme, kodlama ve yapay zeka uygulamalı eğitimi almaları sağlanacak.

[Grafik: TRT Haber / M. Furkan Terzi]

Araştırma, girişimcilik ve yenilikçilik desteklenecek

Yapay ekosistemini geliştirmek üzere, bu alandaki araştırma faaliyetleri, girişimcilik
ve yenilikçilik desteklenecek.

Yapay zeka teknolojileri geliştirme ve uygulama alanlarındaki kamu destekleri artırılacak. Buna ilişkin izleme ve değerlendirme mekanizmaları etkinleştirilecek. Özgün ürün, hizmet ve uygulamaları geliştiren girişim sayısı ve niteliği artırılacak. Yapay zeka odaklı girişim sermayesi fonları etkinleştirilecek ve hacmi büyütülecek. İleri düzey AR-GE faaliyetlerinin yürütülebileceği kümelenmeler ile yenilik ve mükemmeliyet merkezleri teşkil edilecek.

[Grafik: TRT Haber / M. Furkan Terzi]

Kaliteli veri ve altyapıya erişim genişletilecek

Yapay zekada kaliteli veriye ve yüksek kapasiteli teknik altyapıya erişim kolaylaştırılacak.

Yapay zeka çalışmalarında yüksek başarımlı hesaplama altyapılarına ihtiyaç duyan araştırmacı ve girişimlere paylaşımlı erişim imkânları sağlanacak. Yapay zeka ve ileri analitik araştırmalarında kullanılacak verilerin güvenli şekilde paylaşımına yönelik veri yönetim mekanizması kurulacak. Açık kaynak kodlu yazılım ve algoritma kütüphaneleri derlenerek yapay zeka ekosisteminin erişimine sunulacak. Açık veri paylaşımı yaygınlaştırılacak.

[Grafik: TRT Haber / M. Furkan Terzi]

Sosyoekonomik uyumu hızlandıracak düzenlemeler

Yapay zekanın günlük hayatta ve ekonomik faaliyetlerde yaygın kullanımının ortaya çıkaracağı dönüşümlere uyumu kolaylaştırıp hızlandıracak düzenlemeler hayata geçirilecek.

Etik ve hukuki senaryolarının test edilmesi ve tartışılabilmesi için çevik ve kapsayıcı bir yasal uyumlanma süreci işletilecek. Yapay zeka çalışmalarında güvenilirliği desteklemek üzere tarafsızlık, veri mahremiyeti ve etik değerler denetimi ile algoritmik hesap verebilirliği kolaylaştıracak, yönetişim mekanizması hayata geçirilecek.

Yapay zeka teknolojilerinin ve sistemlerinin sosyoekonomik yapıya etkileri ve riskleri konusunda bilimsel araştırmalar ve farkındalık düzeyi artırılacak. Gelişmelerin sosyoekonomik yapı üzerindeki etkisini değerlendirebilmek üzere veri kapasitesi iyileştirilecek.

[Grafik: TRT Haber / M. Furkan Terzi]

Uluslararası düzeyde iş birlikleri güçlendirilecek

Yapay zeka alanındaki uluslararası gelişmeleri takip etmek, uluslararası platformlardaki çalışmalara katkı vermek ve yerli ekosistemin diğer ülkelerdeki paydaşlarıyla etkileşimini artırmak üzere uluslararası çoklu iş birlikleri güçlendirilecek.

Küresel veri yönetimi, güvenilir ve sorumlu yapay zeka çalışmalarına aktif katılım sağlanacak. Avrupa Birliği’nin çok yıllı finansal çerçeveleri öncelikli olmak üzere, sınır ötesi çağrılı alan projelerine katılım amaçlanacak. Alanda öncü kuruluşlar ve stratejik açıdan öncelikli ülkeler ile uluslararası düzeyde ortak proje ve iş birliği faaliyetleri yürütülecek.

[Grafik: TRT Haber / M. Furkan Terzi]

Yapısal ve iş gücü dönüşümü hızlandırılacak

Kamu kurumları ve özel sektör kuruluşlarının üst düzeyde faydalanmasını temin edecek yapısal ve iş gücü dönüşümü hızlandırılacak.

Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi tarafından, kamu kurumlarında yapay zeka ve ileri analitik çalışmalarını hızlandırmak üzere Kamu Yapay Zeka Ekosistemi ve teknik altyapısı oluşturulacak. Kamu kurumlarında yapay zeka teknolojilerinin etkin kullanımına yönelik yapısal ve yetkinlik dönüşümü hızlandırılacak. TÜBİTAK Yapay Zeka Enstitüsü, yapay zeka ekosisteminin gelişmesinde hızlandırıcı rol üstlenmek üzere, sektörleri ve araştırma alanlarını yatay olarak kesecek şekilde yapılandıracak. Sektörel uygulama alanlarına odaklı, tecrübe paylaşımını önceliklendiren ve tüm paydaşlara açık çalışmalar yürütülecek. Yeni meslekler göz önüne alınarak sektörel iş birlikleri ile mevcut iş gücüne yönelik eğitim ve sertifikasyon programları yürütülüp iş gücünün uyumu hızlandırılacak.