‘Yüzünü görmek istemiyorum’

“Merhaba, nerelisin? Tacikistanlıysanız rezervasyonu iptal edin.”

Bu, Tacikistanlı eski bir gazeteci olan Rüstem’in Moskova konser salonu saldırısının ertesi günü Yandex Taksi uygulamasında aldığı mesajdı. Başlangıçta Rusya’daki göçmenlerin ülkeye yerleştikten sonraki yaşamları hakkında yazan Rustam, şu anda Rusya’nın Volga Nehri kıyısındaki büyük bir şehir olan Kazan’da yarı zamanlı taksi şoförü olarak çalışıyor.

Etnik kökenli olmayan Rus yolcular da geçtiğimiz hafta benzer tepkilerle karşılaştı. Moskova’da yaşayan Çeçen kadın Zukhra, Yandex Taksi’den araba sipariş ettiğinde şoförün kendisini aradığını ve nereli olduğunu sorduğunu ve şunu eklediğini söyledi: “Tacik misin?”

“’Ya öyleysem?’ diye cevap verdim. Böyle bir durumda beni almayacağını söyledi. Prensip olarak bunun neyle ilgili olduğunu, neden sorduğunu bilmek istiyordum. Yıllardır Moskova’da yaşıyorum ve ailem 2002’deki Moskova tiyatro kuşatmasından sonra aynı şeyle karşılaştı. Şimdi tüm bunlarla yeniden uğraşmak zorunda mıyım? O zaman da hiçbir şey için kendimi suçlu hissetmiyordum, şimdi de hissetmiyorum. Kendisine ‘Sizce saldırıyı benim mi gerçekleştirdim’ dedim. Yoksa sana bir şey yapacağımı mı?’ ‘Yüzünü görmek istemiyorum’ dedi. Konuşmamız bu şekilde devam etti.”

Rustam, sosyal medyadaki Tacik göçmenlere yönelik kanallarda kullanıcıların 22 Mart saldırısının ertesi sabahı fiziksel saldırıya uğradığına dair hikayeler paylaşmaya başladığını ve diğer Tacikleri gece dışarı çıkmamaları konusunda uyardığını söyledi. O gün gündüz vardiyasını tamamladı ancak saldırıya uğrama korkusuyla araba kullanmaya ara vermeye karar verdi.

Hem saldırgan yolcular hem de Rus kolluk kuvvetlerinin tacizi nedeniyle korkmak için iyi bir nedeni var. Crocus Belediye Binası’na yönelik terör saldırısını gerçekleştirdiklerinden şüphelenilen kişilerin Tacikistan’dan olduğu haberi çıkınca, kolluk kuvvetleri göçmenlerin ev ve işyerlerine baskın yapmaya başladı. ABD tarafından finanse edilen yayın kuruluşu Radio Free Europe/Radio Liberty’nin Tacik servisi Radio Ozodi, 23 Mart öğleden sonra iki erkek kardeşi ve oğlu Moskova’da polis tarafından gözaltına alınan yerel bir sakinden haber aldığını söyledi. O zamandan beri onlardan başka hiçbir haber alınamadı.

Telegram kanalı Baza, Moskova polisinden bir kaynağın da doğruladığı gibi, terör saldırısının ardından polisin yabancı vatandaşlar üzerinde ek kontroller yapmak üzere özel polis grupları oluşturduğunu bildirdi.

İnsan hakları aktivisti Valentina Chupik, bağımsız haber kuruluşu Mediazona Central Asia’ya, iki gün içinde 2.500’den fazla göçmenin saldırgan davranışların kurbanı olduklarını, polis tacizine maruz kaldıklarını veya yasa dışı olarak tutulduklarını söylediğini duyduğunu söyledi .

Gerekli ama istenmeyen

Rusya, Ukrayna’yı geniş çaplı işgal etmeye başladığında yetkililer, savaş çabalarını desteklemek için yeni bir göç dalgasının gerekli olduğunu hemen fark etti. Sonuç olarak, 2022’de Tacikistan’dan yaklaşık 174.000 kişi rekor düzeyde Rus vatandaşlığı aldı. Yetkililer daha sonra bu yeni basılmış vatandaşların çoğunu Ukrayna’daki asker sayısını artırmak için kullanmaya çalıştı.

Yeni göçmen işçilere duyulan ihtiyaç, savaşın neden olduğu nüfus azalmasıyla daha da şiddetli hale geldi. Rusya Bilimler Akademisi’nin geçen yıl yayınladığı araştırmaya göre Rusya’da yaklaşık 4,8 milyon kişilik işgücü açığı bulunuyor. Ancak bu, Rus politikacıların terör saldırısından bu yana yabancı düşmanı ve göçmen karşıtı açıklamalar yapmasını engellemedi.

Rusya parlamentosunun alt meclisi olan Devlet Duması’nda ilhak edilen Kırım’ı temsil ettiğini iddia eden adaylardan Mikhail Sheremet, Ukrayna’daki savaş devam ederken göçmenlerin Rusya’ya girişine kısıtlamalar getirilmesi gerektiğini söyledi.

Devlet Duması başkan yardımcısı ve bu ayki sahte başkanlık seçimlerinde aday olan Vladislav Davankov, göçmenlerin en ufak bir suçtan dolayı sınır dışı edilmesi gerektiğini söyledi.

Rüstem’in kendisinin de radikalleşme konusunda bazı düşünceleri var. “Tacikistan’da neredeyse hiç radikal İslamcı yok. Rusya’da radikal olan adamlar Tacikistan’da barışçıllar çünkü güvenlik güçleri en ufak bir şeye bile ağır hapis cezaları veriyor. Burada herkesin sakallı dolaştığını görüyorsunuz ama onları Tacikistan’da görseniz temiz, düzenli ve sakalsız olurlar.”

Bazı Orta Asyalı göçmenlerin Rusya’dayken radikal fikirlere yenik düşmesini orada yaşadıkları zorlu hayata bağlıyor.

“Öncelikle maddi sıkıntılar var. Yurt dışına taşınıyorlar, paraları yok, destekleri yok, hiçbir şeyleri yok. Bir iş bulmak için öncelikle büyük miktarda evrak işini halletmeniz, izin başvurusunda bulunmanız, belgeler için buraya gitmeniz, bu paraya mal olur, oraya gitmeniz gerekir, bu da daha fazla paraya mal olur. Daha sonra aileleri ve ebeveynleri arayıp paraya ihtiyaçları olduğunu söylüyorlar. Geçimini sağlamak zor” diyor Rüstem.

Ceza dayanışması

İsminin gizli kalmasını isteyen Moskova merkezli bir Tacik insan hakları aktivisti, Tacikistan vatandaşlarının kendi büyükelçiliklerinden yardım almasının neredeyse imkansız olduğunu vurguladı. Buna ek olarak Taciklerin Rusya’daki diğer Taciklere yardım etmesi çoğu zaman Rusya’da ya da Tacikistan’da zulme yol açabilmektedir.

İzzat Amon, 2021 yılında Tacikistan’a sınır dışı edilene kadar göçmenlere çok ihtiyaç duyulan hukuki ve mali yardımı sağlamak üzere kurulan Moskova’daki Tojikon insan hakları merkezine başkanlık etti . Tanınmış Tacik insan hakları aktivisti Tacikistan’ın başkenti Duşanbe’ye vardığında Derhal tutuklandı ve Tacik hükümetinin Rusya’da kendi vatandaşlarının haklarını savunmadaki başarısızlığına yönelik kamuoyu önünde yaptığı eleştirinin neredeyse kesinlikle karşılığı olan dolandırıcılıkla suçlandı. Şu anda dokuz yıllık hapis cezasını çekiyor .

Özbek insan hakları savunucusu Bakhrom Khamroev, Rusya’nın yaklaşık iki yıl önce Ukrayna’ya yönelik geniş çaplı işgalini başlattığı gün Moskova’da gözaltına alındı. FSB, kendisini yazdığı altı Facebook gönderisi nedeniyle Rusya’da yasaklanan İslamcı bir örgüt olan Hizb-ut Tahrir’in faaliyetlerine destek vermekle suçladı. Sonunda aşırılıkçı bir örgüte üye olduğu suçlamasıyla bir Rus hapishanesinde 13 yıl 9 ay hapis cezasına çarptırıldı.

Orta Asya ve Afganistan konusunda Rus uzman Andrey Serenko, Mediazona Orta Asya’ya şunları söyledi:

“Göçmenler çoğunlukla yüksek gelir elde etmeyen düşük vasıflı işçilerden oluşuyor. Statüleri çoğu zaman onları tamamen güçsüz kılar. … İşverenler bunun üzerinde oynuyor. Bir ‘dost’ çıkıyor ve diyor ki, ‘Hepsi kafirdir, Allah düşmanıdır! Neden sana baskı yapıyorlar? Çünkü sen gerçek, dindar bir Müslümansın ve bu yüzden senden nefret ediyorlar.’”

Tacik insan hakları aktivisti Novaya Europe’un da görüştüğü Tacik göçmenlerin çoğunun kendilerini içinde bulduğu istikrarsız durumun, onları sadece IŞİD’e eleman toplayanlar için değil, kolay hedefler haline getirdiğini de söyledi.

“Bu sadece radikaller değil. Rus yetkililer de bunu istismar ediyor. Onlara vatandaşlık, para ve savaşa girme güvenliği vaatleriyle tatlı dille konuşuyorlar” diyor ve yabancı bir ülkede mücadele eden ve Rusça konuşmayan bazı Taciklerin radikallerin tuzağına düşmesinin her şey anlamına gelmediğini ekliyor. göçmenlerin bunu yapması muhtemeldir.

“Rus vatandaşları, etnik Ruslar da IŞİD’e katıldı. Bu, tüm Rusların potansiyel terörist olduğu anlamına mı geliyor? Kolektif sorumluluk Ruslara uygulandığında Taciklere uygulanmadığında neden kötü oluyor? Bu sadece yabancı düşmanlığı ve nefrettir.”

*Adı gerçek değil