Avrupa Birliği’nin “Batı Balkanlar Sınavı”

Brüksel’in, genişleme politikasına yöneldiğini ifade eden AKKAŞ, Avrupalı aktörlerin farklı yaklaşımlarına ve tüm ontolojik sorunlarına rağmen AB çatısı altında tüm kıtanın yekpare bir tavır içinde olmasının hedeflendiğini hatırlatarak, Bölge aktörlerinin yönelimlerinde güç mücadelesi hasebiyle farklılıklar olsa da AB’nin, bir çekim merkezi olarak birtakım inisiyatifler alarak ortak bir çizgide buluşulması için çabalamakta ve olası tehditlerin ortadan kaldırılması için mücadele etmekte olduğunu ve bu sayede Avrupa güvenliğinin sağlanmış olacağının altını çizdi.

Veli Can AKKAŞ, AB’nin kurumsal tarihine bakıldığında ekonomik saiklerle ortaya çıktığı ve devletlerin kazanımları nedeniyle farklı konuları da kapsadığının görüldüğünü, bu yüzden Avrupalı aktörlerin kazanımlarını korumayı ve hatta arttırmayı hedeflediğini dile getirdi.

“Bu devletler, kendilerini doğrudan etkileyebilecek risklerin önlenmesinde Brüksel’i bir çatı olarak görmektedir” diyen (ANKASAM) yazarı AKKAŞ, “Bu çerçevede AB, jeopolitik bir proje olarak Batı Balkanlar’a yönelik genişleme politikasını sürdürmektedir. Ancak bu genişlemede Kosova-Sırbistan üzerinden şekillenen ciddi bir sınavla karşı karşıyadır. İki aktör arasındaki münasebetlerin özellikle küresel güçler arasında bir nüfuz yarışı olarak algılanması, durumun mahiyetini ortaya koymaktadır” dedi.

Küresel sistemin çok merkezli bir yapıya doğru evrilirken, bir yandan stratejik orta güçler bir yandan da küresel aktörlerin çeşitli işbirliklerine yöneldiğini belirten Veli Can AKKAŞ, “Bu noktada üzerinde durulması gereken konu, Rusya-Sırbistan arasındaki münasebetlerdir. Zira Sırbistan, küresel bir etkiye sahip olmasa da Balkanlar’da stratejik bir orta güç ve dolayısıyla küresel aktörlerin dış politikalarında etkili bir aktör olarak karşımıza çıkmaktadır. Rusya’ya bakıldığında ise 2008 yılında Gürcistan’da, 2014 yılında Kırım’da ve 2022 yılından itibaren Ukrayna’daki saldırılarıyla baskın bir küresel aktör olduğunu göstermiş” olduğuna dikkat çekti.

Neticede Kremlin’in Batı hegemonyasına karşı direnç gösterdiği ortada olduğuna vurgu yapan AKKAŞ, tüm bunlardan hareketle Sırbistan üzerinden şekillenebilecek bir çatışmanın, bölgenin yanında Avrupa’yı da doğrudan etkileyebilme potansiyeline haiz olduğundan Rusya için nüfuz alanını genişletebileceğinin bir konjonktür anlamına gelebileceğinin altını çizdi.

Veli Can AKKAŞ, “Dolayısıyla Brüksel, bu durumun önüne geçmeyi hedeflemektedir. Bu çerçevede Brüksel’in adımlarının hız kazanması muhtemeldir. Bilhassa Avrupa Komisyonu’nun Genişlemeden Sorumlu Üyesi Oliver Varhei’nin jeopolitik durum hasebiyle genişlemenin hızlandırılması çağrısında bulunması,^[1] bahse konu durumu ortaya koymaktadır” dedi.

“Kosova ve Sırbistan arasında yaşanan gerilimin yapısal ve tarihsel arka planı söz konusudur” diyen (ANKASAM) yazarı Veli Can AKKAŞ, şöyle devam etti:

“Ancak AB’nin mevzu bahis gerilimin çözümünü istediği ortadadır. Çözümün sağlanabilmesi için AB’nin arabulucu rolü üstlendiği ve taraflara bir yandan teşvikler sunarken bir yandan da baskıyı arttırdığı ileri sürülebilir.

Bu noktada iki aktör arasındaki gerilimin Brüksel’le münasebetleri doğrudan etkilediği ileri sürülebilir. Priştine’nin Kosova-Sırbistan ilişkilerinin normalleşmesi için öngörülen Sırp Belediyeler Birliği’ne yaklaşımı, kendi aleyhine bir konjonktür oluşmasına sebep olmuştur. Dolayısıyla Batı’yla ilişkilerde Sırbistan avantajlı duruma gelmiştir. Ancak Sırbistan’ın bu avantajına yönelik soru işaretleri söz konusudur. Bahse konu soru işaretleri, 24 Eylül 2023 tarihinde gerçekleşen saldırının Sırbistan’la bağlantılı olduğuna yönelik iddialardan kaynaklanmaktadır. Nitekim Avrupa Parlamentosu’nun Banjska’daki saldırıya Sırbistan’ın doğrudan karıştığının tespiti durumunda Belgrad’a karşı önlem alınmasına dair kararı,^[2] Brüksel’in yaklaşımını kanıtlar niteliktedir”.

Brüksel-Kosova-Sırbistan denkleminde üzerinde durulması gereken konulardan birinin ise ekonomik motivasyonlar olduğunu hatırlatan Veli Can AKKAŞ, “AB’nin Avrupa bütünleşme hedefi, güvenlik kaygıları gibi etkenlerin yanında önem verdiği unsurlardan birinin de ekonomik ilişkiler olduğu açıktır. 2022 yılında başlayan Rusya-Ukrayna Savaşı’yla beraber aktörler karşılıklı olarak yaptırımlar uygulamıştır. Bu noktada Kosova-Sırbistan üzerinden de Brüksel’in istemediği bir sonuç çıkarsa AB’nin hem güneyi hem doğusu çatışma bölgesi olarak karşımıza çıkacak ve bu durum AB ekonomisini olumsuz etkileyecektir. Tüm bunlardan hareketle Brüksel’in Batı Balkanlar’a yönelik açılımında temel itici güç olarak ekonomik motivasyonların olduğu iddia edilebilir”.

Nihayetinde Brüksel’in Kosova ve Sırbistan’ın AB üyeliğine yönelik yaklaşımının ekonomi öncelikli uzun bir süreç olarak görmenin faydalı olacağını ifade eden AKKAŞ, AB’nin Sırbistan ile Kosova Arasındaki Diyalogdan Sorumlu Özel Elçisi Miroslav Lajcak’ın Batı Balkan ülkelerine ithafen herkese uygun bir yaklaşımın kullanılamayacağını ifade etmesinin,^[3] bu durumu kanıtlar nitelikte olduğunu hatırlattı.

(ANKASAM) yazarı Veli Can AKKAŞ, Hülasa Brüksel’in her iki aktör nezdinde üyelikten ziyade ortak pazara entegrasyona öncelik vereceği iddia edilebilir. Zira Brüksel tarafından ne Belgrad ne de Priştine söz konusu adaylık statüsüne hazır görünmektedir. Bu noktada AB’nin bir yandan ekonomik sürdürülebilirlik sağlamak bir yandan da tarafları kendisinden uzaklaştırmamak istediği iddia edilebilir” dedi.

“Sonuç olarak AB, Batı Balkanlar’a genişlemeyi hedeflemektedir” diyen Veli Can AKKAŞ, Brüksel’in Batı Balkanlar’a yönelik genişlemesinin kurumsal bir süreçten ziyade jeopolitik bir proje olarak görülebileceğini, Rusya’nın manevra alanı kazanmasını engellemek, güvenlik endişelerini gidermek ve nüfuz alanını genişletmek isteyen Brüksel’in Belgrad-Priştine münasebetlerine özellikle dikkat ettiğinin ileri sürülebileceğine dikkat çekti.

AKKAŞ, Her ne kadar süreci hızlandırma çabası söz konusu olsa da her iki aktörün de AB standartlarını karşılama noktasında zayıf kaldığının ortada olduğunu, Kosova ve Sırbistan’ın Batı’dan uzaklaşmaması ve çatışma riskinin artmaması için bir teşvik mahiyetinde söz konusu sürecin, adaylıktan ziyade AB’nin tek pazarına entegrasyon şeklinde ilerleyebileceğini dile getirdi.

(ANKASAM) yazarı Veli Can AKKAŞ, Brüksel’in taraflara olan tutumunda, her iki aktörün de AB ve kriterlerine olan yaklaşımının etkisi olduğunun ifade edilebileceğini kaydetti.

^[1]  “Вархеји смета дека лидерите на ЕУ јасно ја потврдија перспективата за членство на Западен Балкан”, Slobodenpecat, https://www.slobodenpecat.mk/varheji-smeta-deka-liderite-na-eu-jasno-ja-potvrdija-perspektivata-za-chlenstvo-na-zapaden-balkan/, (Erişim Tarihi: 12.10.2023).

^[2] “Evropski parlament usvojio rezoluciju o Kosovu i Srbiji”, Aljazeera, https://balkans.aljazeera.net/news/balkan/2023/10/19/evropski-parlament-usvojio-rezoluciju-o-kosovu-i-srbiji, (Erişim Tarihi: 19.10.2023).

^[3] “Lajčak: Vrijeme da države Zapadnog Balkana napreduju ka EU”, Aljazeera, https://balkans.aljazeera.net/news/balkan/2023/10/9/lajcak-vrijeme-da-drzave-zapadnog-balkana-napreduju-ka-eu, (Erişim Tarihi: 09.10.2023).